0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

“Adam” sözcüğünün TDK ve birçok sözlüğümüzde birinci (temel) anlamı “insan” demektir. Sözcük Arapça “Adem” sözcüğünün dilimize girmesiyle oluşmuş ve “adam” olarak söylenip yazılmış, Türkçeleşmiş. . Zamanla yan anlamlar kazanmış birçok sözcüğümüzde olduğu gibi. Yan anlamları buraya yazıp okurlarımız meşgul etmeyeceğim. Merak eden, sözlükten bu anlamaları öğrenebilir.

12 Eylül darbesiyle başlayan cinsiyetçi bakış açıları zaman zaman doruğa ulaştı. Kadınla erkeği birbirine düşman etmek anlayışı, toplumda yer etmeye başladı. Bu, dile de yansıdı. Bazı sözcüklere cinsiyet yüklendi. Bunlardan biri de “adam”…

12 Eylül’ün siyasette parlattığı üç kesim var: liberaller, yobazlar ve bölücüler… Bakıldığında bu üç kesim de Kurtuluş Savaşı’na ve Türk devrimine karşı çıkanlar. O dönemde sırtlarını İngilizlere, şimdi de ABD’ye dayamaktalar. Bu işbirlikçiler, ulusal değerlerimizi yok etmek için adeta seferber oldular. Ulusal birliğimizi bozmak için etnik köken, inanç ve cinsiyet ayrımcılığına sarıldıkları asıl silah oldu. Amaçları, toplumu bölebildikleri kadar bölmek… Sözcüklerin bin yıllık anlamlarıyla oynadılar. Onlara kendilerince anlamlar yüklediler. Yeni bir dil oluşturmaya çalıştılar söylemleriyle.

“Adam” sözcüğünün temel anlamını yok sayarak ikinci anlamını (yan anlamını) kullanmaya özen gösterdiler. Amaçları kadınla erkeği birbirinden ayırmak. Aralarındaki doğal ayrımdan yararlanarak bir ayrımcılığı körüklemek için çabaladılar.

“Tarlada beş adam çalışıyor; ikisi kadın, üçü erkek…” tümcesindeki “adam” sözcüğünün anlamını hiçe saydılar.

Bazı dernekler, kuruluşlar adlarında bulunan “adam” sözcüğünün yerine, “insan” sözcüğünü getirdiler. Birçok gazete ve televizyon adam sözcüğü yerine “insan”ı kullanır oldu, liberallere yaranmak için.

“Adam” sözcüğünün temel anlamını yok ettiniz de bu anlamla kurulan onca atasözü, deyim ve bileşik sözcüğü ne yapacaksınız? Bunları da sözlükten kaldırmayı düşünüyor musunuz?

“Adam adama gerek olmasa her biri bir dağ başında olurdu. Adam adama gerek olur, iki serçeden börek olur. Adam adama yük değil, can gövdeye mülk değil. Adam adamdan korkmaz, utanır. Adam adamdır, olmasa da pulu; eşek eşektir, olmasa da çulu. Adam adamı bir kere aldatır. Adam adamın şeytanı. Adam adam, pehlivan başka adam. Adama dayanma ölür, ağaca dayanma kurur. Adam ahbabından belli olur.” Bunlar, “adam” sözcüğüyle kurulan atasözlerimizin bir bölümü.  Anlamlarına baktığımızda hepsinde “adam” sözcüğünün “insan” demek olduğunu göreceğiz.

“Adama dönmek. Adam başına. Adam bildim eşeği, altına serdim döşeği. Adamdan saymak. Adam etmek. Adam evladı. Adamına düşmek. Adam içine çıkmak. Adam kıtlığında. Adamlığa geçmek. Adamlık sende kalsın. Adam olmak. Adam oluncaya kadar dokuz fırın ekmek ister. Adam sarrafı. Adam sen de! Adam sırasına geçmek. Adam yerine koymak.” Burada da “adam sözcüğüyle oluşturulan deyimlerden bazılarını aldık. Bunca deyimi halkımız, erkekler için mi oluşturup kullandı yıllardır?

Yüz yıllardır halkımızın anlam imbiğinden süzülüp gelen bunca atasözünü, deyimi yok sayabilir miyiz? Sözlü ve yazılı yazınımıza devinim getiren bu söz varlığımızı bir yana mı atacağız?

Yazının uzamaması için “adam” sözcüğüyle yapılan bileşik sözcükleri yazmadım. “Adam” sözcüğünü cinsiyetçiliğe indirgeyerek anlamsızlaştırmak bunca atasözü ve deyimi tartışılır duruma getirmez mi? Türkçeye böyle bir kötülüğü yapmak niyedir? Dilin yoksullaştırıp kısırlaştırılmasının ekinsel yaşamımıza ne denli zarar verdiğini bilmemek, bir bilinç kayması değil de nedir?

Benim üzüldüğüm asıl noktalardan biri, yurttaşlarımızın birçoğunun sözlüklere bakma alışkanlıklarının olmaması. Bu, dil gelişimi ve anlatımın varsıllaştırılması açısından büyük bir eksiklik. Her türlü sözlüğün kullanması, küçük yaşlardan itibaren herkese öğretilmeli.

Adam kim midir? “Adam” insandır, insan. Adam olmayı beceremeyenler varsa onlara sözüm yok!