0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

ABD’de 2023 yılında sağlık konusunda Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan yeni ilaçlardan organ nakline ve yeni tedavi yöntemlerine kadar birçok alanda yenilikler ve değişimler yaşandı.

Pittsburgh Üniversitesi Mc.Gowan Enstitüsü Araştırma Görevlisi ve Bilim Kurulu üyesi ve Türk Amerikan Hekimler Birliği (TAMA) Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Ergin Koçyıldırım, 2023 yılında ABD’de sağlık alanında yaşanan yenilikler ve değişimleri VOA Türkçe’ye değerlendirdi.

COVID-19 halk sağlığı acil durumu sona erdi

2020 yılından itibaren ABD’de şimdiye kadar bir milyon 192 bin kişinin yaşamını yitirdiği COVID-19 salgınına karşı ülkede uygulanan federal halk sağlığı acil durumu 11 Mayıs 2023’te sona erdi.

Halk sağlığı acil durumunun sona ermesi, COVID-19 testleri ve aşılarına, tedavilere ve tele-sağlık ziyaretlerine daha kolay ve ucuz erişimi sağlayan sistemin sonunu da getirmiş oldu.

Amerikalılar artık COVID-19 konusundaki birçok desteği özel, federal ya da eyaletlerin sağladığı Medicare veya Medicaid sigortaları kapsamında alıp maliyetleri kendileri karşılamak zorunda kaldı.

2023 yılında, COVID-19 halk sağlığı acil durumu kaldırılmış olsa da bulaşıcı hastalığın ortaya çıkan bir başka enfeksiyonu on milyonlarca kişiyi etkiledi.

Uzun COVID-19 etkileri hala tam olarak bilinmiyor.

“Uzun COVID enfeksiyonu hala gizemini koruyor”

Koçyıldırım, “uzun COVID” olarak adlandırılan bu türün etkili olduğunu belirterek “COVID-19 tehlikesi günümüzde azalmış olsa da on milyonlarca insan hala ‘uzun COVID’ salgınından etkilenmeye devam ediyor. Uzun COVID enfeksiyonuna yakalananlar uzun bir süre sonra devam eden yorgunluk, vücut ağrıları ve bilişsel bulanıklık gibi belirtilerle karakterize edilen bir durum yaşıyorlar. Uzun COVID’in nedenleri hala gizemini koruyor, görünen o ki giderek daha çok bir nörolojik hastalığa benziyor. Sadece hafıza, dikkat, uyku ve ruh halini etkilemekle kalmıyor, aynı zamanda ağrı ve egzersiz sonrası kötüleşme gibi semptomlar da karşımıza çıkıyor” dedi.

“Gen düzenleme yöntemiyle ilk tedavi gerçekleşti”

2023 yılında gen düzenleme yöntemiyle ilk tedavi gerçekleşti. Bu yöntem, genetik araştırmacılarının DNA üzerinde ekleme çıkarma yapılarak, DNA dizilimini değiştirmeleri olarak da biliniyor.

Koçyıldırım, yöntemin keşfedilmesinden on yıl sonra ilk tedavinin 2023 yılında gerçekleştiğini belirterek, “CRISPR olarak bilinen gen düzenleme yöntemiyle ilk tedavi için geçen yılın Aralık ayında FDA, orak hücre anemisi için kullanılan ilk CRISPR tabanlı tedaviyi onayladı. Yeni terapi ‘exacel’ olarak biliniyor ve biyoteknoloji şirketleri Vertex Pharmaceuticals ve CRISPR Therapeutics tarafından üretiliyor. Bu tedavi ile vücut boyunca oksijen taşıyan hemoglobin proteininin kusurlu bir geni ilk kez tedavi edildi’’ dedi.

Hayvanlardan alınan organların insanlara nakli konusunda ilerleme kaydedildi

Organ nakli için giderek artan talepler 2023 yılında da karşılanamadı. Organ bağışı sayısının hala talebe karşı yetersiz kaldığı belirtiliyor. Son gelişmeler, daha fazla organın kullanılabilir hale gelmesini sağlamış olsa da organ bekleyen çok sayıda insan bekleyiş sırasında hayatını kaybediyor.

Hayvanlaran insanlara organ nakli uygulamaları gelişiyor.

Koçyıldırım, organ nakli beklerken yaşamını yitiren hasta sayısının azalması için 2023 yılında yeni bir yaklaşım denendiğini belirterek, “Bu yeni yaklaşım hayvanlardan alınan organları insanlara nakletmek. Geçen yıl bu tür ksenotransplantlar (Farklı türler arasında gerçekleştirilen doku ve organ nakilleri) konusunda önemli ilerlemeler kaydedildi. İnsana genetik mühendislik ile yapılmış bir domuz kalbinin 2022’de nakledilmesinin ardından, ki bu hasta 60 gün yaşamıştı, 2023 yılında da ikinci benzer bir nakil daha tamamlandı. Ne yazık ki, bu ameliyatta da kalp nakli yapılan kişi, bağışıklık sisteminin organı reddetmesi nedeniyle altı hafta sonra hayatını kaybetti. Diğer araştırmacılar, beyin ölümü yaşamış kişilerde başarılı ksenotransplant deneyleri gerçekleştirdiler ve domuz böbreği alan maymunlar iki yıla kadar hayatta kaldılar. Bilim adamları, bu teknikleri kısa sürede insanlarda klinik deneylerde test edebilecekleri konusunda umutlu” dedi.

New York’ta ilk kısmi yüz ve göz nakli yapıldı

2023 yılının Mayıs ayında New York kentindeki doktorlar, ciddi bir elektrik çarpması kazası geçirmiş Arkansas’lı bir işçide ilk kısmi yüz ve tam göz naklini gerçekleştirdiler.

New York’ta ilk göz nakli gerçekleştirildi.

Koçyıldırım, bu başarılı nakil operasyonunun tarihe geçen bir ameliyat olduğunu kaydederek, ’’Kornea nakilleri rutin olarak yapılıyor olsa da, bu bir insan gözünün tamamının nakledildiği ve altı ay sonra sağlıklı kaldığı ilk ameliyat olarak tarihe geçmiş oldu. 46 yaşındaki hasta, o gözde görüşünü tam olarak kazanmamış olsa da, ameliyatı gerçekleştiren doktorlar göz retinasının dokusunun sağlam olduğu ve beyne sinyal gönderiyor olabileceğine dair işaretler olduğunu belirtiyorlar. Bu başarı, travmatik göz yaralanmaları geçiren insanların görünümünü ve belki de bir gün göz işlevini geri kazanması için çok önemli bir gelişme olarak kayıtlara geçti’’ dedi.

“FDA ölümcül RSV Virüsünün antikor ilacını onayladı”

Solunum sinsityal virüsü (RSV), çoğu insanda soğuk algınlığı benzeri belirtilere neden olurken, çok küçük çocuklarda veya yaşlı yetişkinlerde hastalık ölümcül olabiliyor. Bilim adamları, RSV’ye karşı yıllardır koruyucu bir aşı geliştirmeye çalışıyor.

Koçyıldırım, 1960’lardan beri süren çalışmalar sonunda araştırmacıların bu konudaki ısrarını sürdüğünü belirterek, “2023 yılı itibariyle FDA tarafından onaylanmış birkaç güvenli ve etkili RSV aşısı, hamile bireyleri ve yaşlı yetişkinleri korumak amacıyla onaylandı. Ayrıca FDA doğumdan sonra çocukları koruyan bir antikor ilacını da onayladı” dedi.

“Tıp alanında yapay zeka daha fazla kullanılmaya başlandı”

Bilim insanları 2023 yılında yapay zeka programlarını tıbbi koşulları teşhis etmek için daha da fazla kullanmaya başladı.

Koçyıldırım, yapılan çalışmalarda yapay zeka şaşırtıcı derecede doğru bir ilerleme gösterse de konunun uzmanı doktorların henüz yapay zekanın profesyonel tıbbi bakımın yerine geçmediği uyarısında bulunduklarını söyledi. Koçyıldırım, “Birçok insan hastalandıklarında yapay zeka sohbet yazılımlarını kullanıyor. Bu tür uygulamalar, her ne kadar yeni, kolay ve çekici olsa da uzmanlar dikkatli olunması konusunda uyarıda bulunuyor” diye konuştu.

FDA 2023 yılında bazı hayati ilaçları onayladı

FDA, 2023 yılında önemli ilaçların insanların hayatına girmesine izin verdi. Özellikle doğum kontrolü ve doğum sonrasında yaşanan depresyonun tedavisinde kullanılan ilaçların yanısıra Alzheimer hastalarının tedavisi için çok önemli sayılacak bir ilacın satışına da bu yıl onay verildi.

Koçyıldırım, FDA’in 2023 yılında onayladığı bu ilaçları şöyle değerlendirdi: “Ticari adı Leqembi olan Alzheimer ilacı lecanemab 2023 yılının Temmuz ayında FDA’in onayını aldı. 2021 yılında onaylanan aducanumab ilacı gibi, lecanemab da Alzheimer hastalarının beyinlerinde biriken amiloid plaklarını temizliyor. İlacın plasebo ile karşılaştırıldığında 18 ay boyunca bilişsel gerilemeyi yaklaşık yüzde 30 oranında yavaşlattığı bildirildi” dedi.

FDA’in 2023 yılında ayrıca kadın doğum alanındaki ilaçlar konusunda önemli kararlar aldığını hatırlatan Koçyıldırım, “FDA, 1973 yılında ilk kez onaylanan oral kontraseptif olan norgestrel’in 2023 Temmuz ayından itibaren artık reçetesiz olarak temin edilebilmesine karar verdi. Bu ilaç, ABD’de reçetesiz satılan ilk günlük doğum kontrol hapı olarak kayıtlara geçti. Ayrıca doğum sonrası depresyonda kullanılan ticari adı Zurzuvae olan ilaç FDA onayı aldı. Böylece doğum sonrasında kadınlarda ortaya çıkan depresyon durumunda, evde ağızdan alınan ilk ilaç olarak tarihe geçti” diye konuştu.

FDA, bu yıl öldürücü boyutta aşırı dozda alınmış opioid’lere karşı hayat kurtarıcı bir ilacı da onayladı. Burun spreyi Narcan, aşırı dozda alınmış bir opioidin etkilerini dakikalar içinde tersine çevirebiliyor. FDA, 2023 yılının Mart ayında, yaşam kurtaran bu ilacın reçetesiz satışa sunulabileceğine karar verdi.

Koçyıldırım, “Yetkililer, Narcan’a daha kolay erişimin, 1999’dan 2021’e kadar aşırı dozlardan dolayı 645 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği opioid salgınıyla mücadeleye oldukça yardımcı olabileceğini umuyor” dedi.

Birkaç yıl önce, dikkat çekici etkilerle önemli kilo kaybına yol açan yeni nesil bir ilacın ortaya çıktığını hatırlatan Koçyıldırım, “2023 yılında, Novo Nordisk’in ürettiği Wegovy ve Ozempic ile Eli Lilly’nin ürettiği Mounjaro isimli ilaçlar ve potansiyel etkileri hakkında daha fazla bilgi edindik. Bu faydalar, kalp krizi veya inme riskini azaltmaktan bağımlılığı tedavi etmeye kadar uzanmakta. Ancak bu ilaçların, gastrointestinal sorunlar ve kas kaybı gibi yan etkileri de gösterildi. Ayrıca, oldukça pahalı olmaları sebebiyle sağlık sigortası poliçelerinin bunları kapsayıp kapsamayacağı şimdilik belirsiz’’ diye konuştu.

VOA tarafından geçilen Son bir yılda sağlık alanında ABD’de birçok yeni tedavi yöntemi ve ilaç geliştirildi haberinde ha-ber.com editörlerinin hiçbir editoryal müdahalesi yoktur. Son bir yılda sağlık alanında ABD’de birçok yeni tedavi yöntemi ve ilaç geliştirildi haberi web sayfamıza otomatik olarak VOA sitesinden geldiği şekliyle yer almaktadır. Bu alanda yer alan Son bir yılda sağlık alanında ABD’de birçok yeni tedavi yöntemi ve ilaç geliştirildi haberinin hukuki muhatabı haberi geçen web siteleri ve ajanslardır.