0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Fiillerin kök ya da gövdelerine eklenen özgün yapım ekleriyle türetilen sözcüklerdir fiilimsiler. Fiillerden türemelerine karşın çekimleri yoktur. Bileşik tümcelerde yan cümlecikler kurarlar, yan cümlecikte yüklemi; temel tümcede, yüklem dışındaki tüm ögelerin görevini yaparlar. Sonlarına ek fiili alarak temel cümlede yüklem de olurlar.

Dilimizde üç türlü fiilimsi vardır.

1. İsim fiiller – mastarlar,
2. Sıfat fiiller – ortaçlar,
3. Bağ fiiller – ulaçlar
İSİM FİİLLER – MASTARLAR
Fiillerin kök ya da gövdelerine, ses uyumuna göre, -mek , -me, -iş, eklerinin getirilmesiyle türetilirler.
Örnek: gelmek, gelme, geliş
almak, alma, alış
oluş, görüş
SIFAT FİİLLER – ORTAÇLAR
Fiillere ses uyumuna göre ulanan -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş, -li, -siz ekleriyle türetilirler. Niteleme sıfatı görevindedirler. Bir adla kullanılmaları o nedenle kuraldır. Önüne geldikleri adları çeşitli yönlerden nitelerler.
Örnek: çalan zil, gelen mektup, öpülesi el, çalınası kapı, görünmez kaza, utanmaz adam, çalar saat, döner kebap, tanıdık biri, bildik sözler, gelecek zaman, okunacak kitap, bilmiş çocuk, soğumuş su, öğütülmüş buğday, Rizeli Tayyip, Adanalı Hasan, Muşlu Reşo, örtülü ödenek, ilgisiz konu, ağrısız baş, tuzsuz yemek, yüzsüz yorgan
BAĞ FİİLLER – ULAÇLAR
Fiillere, -ince, -dikçe, -meden, -ip,-eli, – erek, -erken, meksizin ekleri; çekimli fiillere, -di’li geçmiş zaman, dilek kipleri ve bileşik zamanlı fiiller dışında, zaman ya da kip ekinden sonra -ken eki ulanarak türetilirler. Görevleri, bağlı bileşik tümcelerde yan cümlecikle temel cümleyi bağlamaktır. O nedenle bağ fiillerden sonra virgül işaretini kullanmak yazım yanlışıdır.
Örnek: alınca, verince, görünce, sorunca, almadan, vermeden, alıp, verip, oturup, düşünüp, alalı, vereli, alarak, vererek, alırken, verirken, okurken, düşünürken, almaksızın, vermeksizin
Almışken, alıyorken, alacakken, alırken,
Sonlarına ses uyumuna göre -e, -er … -mez ekleri ulanarak yapılan ikizlemeleri bağ fiillerle karıştırmamak gerekir. Bu durumlarda ikizlemesi yapılan fiil, zarf görevindedir.
Önüne geldiği yüklemin anlamını, çeşitli yönlerden etkiler.

Hasan Arslan
Türkçe Öğretmeni