KÖY ENSTİTÜLÜ TÜRKÇE ÖĞRETMENİM

1971’in sonbaharıydı. Ortaokul ikici sınıfa yeni başlamıştım. Okulumuz çok kısıtlı olanaklarla eğitimini sürdürmekteydi. Dört ana dalda öğretmenimiz vardı. Birçok dersimize aynı binada bulunduğumuz ilkokulun öğretmenleri girerdi.

Hayrat Ortaokulu’nun dördüncü dönemi öğrencileriydik. Okul, bölgenin tek ortaokulu olduğu için zamanında okuma olanağı bulamayan birçok öğrenci dağları, tepeleri, dereleri aşarak okula gelmekteydi. Bu nedenle benim gibi merkezde oturan ve zamanında okula giden, biraz da bilinçli ailelerin çocukları ufacık kalıyorduk bu sakallı bıyıklı öğrencilerin arasında. Evli öğrenciler vardı sınıfımızda.

Kız öğrenci sayısı oldukça azdı. Kızların okula gönderilmesini günah sayan bir anlayış egemendi o zaman toplumda. Kızlar; utangaç, çekingen, ürkek tavırlarla yol kıyılarından görünmez bir zırhla okula süzülürlerdi adeta. Bazı sınıflarda kız öğrenci hiç yoktu. Bazılarında ise üç beş kişi bulunurdu. Kızlar, ayın yere inmiş suretleriydi sanki. En küçük gülüşleri bile pencereleri kör sınıflarımıza sonsuz bir aydınlık yayardı.

Bazı öğrenciler çok uzaklardan gelirdi. Kilometrelerce yol, derin söyleşiler ve oyunlar arasında göz açıp kapayıncaya kadar bitiverirdi. Giysiler genellikle beş benzemezdi.

Sıcağa, soğuğa, yağmura, çamura aldırış etmeden keçi yollarından keyifle yürünürdü okula. Tıpkı Ceyhun Atuf Kansu’nun “Dünyanın Bütün Çiçekleri” şiirinde anlatıldığı gibi. Kimi kuş olur uçar, kimi tazı olup soluk soluğa koşardı yolları. Kimi büyümüş, olgunlaşmış bir ağabey, beyefendi tavrındaydı; kimileri de kabadayı görüntüsü takınarak kendince külhanbeyi idi.

Okula gidiş gelişte çoğu zaman derslerle ilgili konuşulurdu. Konular tartışılır. Konuyu iyi anlayıp bilenler sabırla dinlenirdi. Bazen uzun tartışmalar da olurdu. Aslında bu konuşmalar güzel bir ders çalışma yöntemiydi.

Ortaokulumuz açıldığında yeni bina bulunamadığından ilkokulun altında kullanılmayan toprak zeminli bölüm düzenlendi, duvarlarla bölündü ve eğitime hazır duruma getirildi. Bazı sınıfların pencereleri tuvalete giden küçük koridorlara bakardı. Bu nedenle bu sınıflar aydınlık değil, loştu. Orta ikide bizim sınıfımızın bir penceresi tuvalet tarafına, diğer üç penceresi de bahçeye bakardı. Bahçenin bir bölümü fındıklıktı. Bu fındıklık genellikle okuldan kaçan öğrencileri de saklardı içinde.

Sınıfımız kalabalıktı. Bir sırada üç kişi otururduk. Ben küçük olduğum için iki delikanlının ortasında sıkışık bir durumda ders dinlerdim.

Okul müdürümüz ve Türkçe Öğretmenimiz Tayyar Cebiroğlu’ydu. Kendisi de aynı yörenin insanıydı. Sarışın renkli gözlüydü. Dik yürümeye ve yürürken ufka bakmaya özen gösterirdi. Çok disiplinliydi, çünkü günün koşulları öyle gerektirmekteydi. Orta birinci sınıfta ilk dersimize geldiğinde temiz Türkçesi ilgimi çekmişti. Diksiyonu güzeldi. Dile egemenliği, örnek oluşturmaktaydı.

Okulda küçük bir kitaplık vardı. Özellikle Türk romancılarının kitaplarına ilgi duymaktaydım. Fırsat buldukça okurdum o zaman.

Tayyar Bey, Kars Cılavuz Köy Enstitüsü mezunuydu. Tabi, bu durum eğitim anlayışına da yansımaktaydı. Ben de bir köy enstitülü babanın çocuğu olarak ona yakınlık duymaktaydım.

Şimdi gelelim asıl konumuza… 1971 yılının sonbaharına… Öğretim yılı başıydı. Türkçe dersimiz vardı. Öğretmenimiz koridorda göründüğünde herkes yerine oturdu. Sınıf derin bir sessizlik içindeydi. Öğretmenimiz dimdik sınıfa girerken sınıfı süzüyordu bir yandan gururla. Elinde bir kitap vardı. Kitap değil de sanki yeni doğmuş bir bebeği taşıyordu kucağında.  Özenle tutuyordu koynunda kitabı. Kararlı adımlarla yürüdü. Karatahtanın önünde tam orta yerde durdu. Gururla gülümsedi (Çok az gülümserdi.). Sınıfı süzdü Atatürk bakışlarıyla. O, baktıkça sınıftaki sessizlik derin merakın heyecanıyla artmaktaydı. Sanki yaşam durmuştu. Tüm gözler, Tayyar Bey’in kucağında bebek titizliğiyle taşıdığı kitaba dönmüştü.

Sınıftaki herkesin meraktan çatlayacağı bir anda öğretmenimiz, gururla konuşmaya başladı.

“Çocuklar! Bu kitabın yazarı okul arkadaşım Ümit Kaftancıoğlu. Kitabın adı, Dönemeç… TRT Büyük Ödülünü aldı. Sizlere bu öyküyü okumak istiyorum.” dedi. Bu nasıl bir gururdu görmek gerek, sözcüklerle anlatılacak bir şey değil. Sanki ödülü kendisi almış gibi sevinen biri. Arkadaşının başarısından bu kadar mutlu olma alçak gönüllüğü ve insanlık erdemi… Az görülen bir şey… Bunun için köy enstitülü olmak gerek sanırım. Yüce gönüllük de bu olsa gerek.

Şimdi öyle mi? En yakının başarısını kıskanmaktan çatlayan alçak dağları yarattığını düşünen komplekslilerden geçilmiyor her yan. Arkadaşının başarısını kendine övünç kaynağı yapan kaç kişi var?

Dönemeç’in okunması, birkaç ders sürdü. O sırada tüm sınıf, Garip Tatar oldu. Herkes dört arkadaştı Cılavuz yolunda.

Köyden okula yürürken kendimi Garip Tatar’ın yerine koyar, hayaller kurardım her şeye dair. O günden sonra kitaplar aşkım, yoldaşım oldu. Dönemeç’ten sonra yaşamımın en keskin dönemeçlerini döndüm kitapların yoldaşlığında.

11 Nisan 1980’de hain kurşunlar, Dönemeç’in kahramanı Garip Tatar’ı kopardı yaşamdan. Yüreğimden bir şeyler koptu. Derin bir sızı duyumsadım içimde. Radyodan Ümit Kaftancıoğlu’nun öldürüldüğünü işittiğimde bir yıllık öğretmendim. Günlerce Garip Tatar’ı düşündüm. Tayyar Öğretmenimin gururlu bakışlarına kilitlendim. Cılavuz’a giden engelleri çocuk yüreğiyle aşan adam, hain pusuya yenik düşmüştü. Türkiye’mde ne ilk ne de son aydının katledilişiydi bu…

Şanslıydım… Köy enstitülü birçok öğretmen esin kaynağım oldu. Atatürk sevgim, Cumhuriyet sevdam bu sayededir. Eğer onlardan Kubilay’ı dinlemeseydim, bilebilir miydim vatan aşkının ne demek olduğunu? Enstitüler kapatılalı yıllar oldu. Ancak gezin yurdun dört bir yanını. Her yerde bir yapıt görürsünüz Köy enstitülülerden. Öğretmenliği, saygınlığının doruğuna çıkaran bu öğretmenlerimiz değil miydi? Kuş uçmaz, kervan geçmez ata topraklarına uygarlık ışığını götürenler unutulur mu hiç? Onların hepsini saygı ve minnetle anmak görevimiz…

                                                           

Adil Hacıömeroğlu