0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

İsrail, Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’ne aykırı davrandığı gerekçesiyle ve Gazze’de “Filistin halkına yönelik soykırım” suçlamasıyla BM’nin en yüksek yargı organı Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) yargılanıyor.

7 Ekim’de Hamas’ın İsrail’e saldırısıyla başlayan savaşta, uluslararası çağrılara rağmen Gazze’de binlerce sivilin ölümüne neden olan yoğun saldırısını son vermeyen İsrail’in sözleşmeyi ihlal ettiğine dair başvuru, 29 Aralık 2023’te Güney Afrika Cumhuriyeti tarafından yapılmıştı.

Güney Afrika dava başvurusunu, İsrail devletinin de kurulduğu 1948 tarihli BM Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nin 9. maddesinde geçen, “bir devletin sözleşmenin maddelerini ihlal etmesi durumunda, sözleşmeye taraf herhangi bir devlet tarafından, ihlalci devlet aleyhinde dava açabileceği” hükmüne dayanarak yaptı.

Hollanda’nın Lahey kentindeki UAD Barış Sarayı’nda görülen davanın ilk gününde, İsrail aleyhinde tedbir kararı alınmasını isteyen Güney Afrika devletinin avukatı Adila Hassım sunum yapıyor. İsrail’in avukatlarının söz alacağı, davanın 12 Ocak’taki oturumunda ise İngiliz Avukat Malcolm Shaw sunum yapacak.

Lahey’deki yargıçların esasa ilişkin karar vermesinin yıllar sürmesi bekleniyor. Ancak Güney Afrika, Filistin topraklarında işlenen suçları durdurmak için İsrail aleyhine ihtiyati tedbir kararları alınmasını da istedi.

İhtiyati tedbir talebi

Güney Afrika, UAD’ye yaptığı başvuruda mahkemeden, ihtiyati tedbirler çerçevesinde İsrail’in, “soykırım teşkil edebilecek tüm askeri saldırıları sona erdirme, Gazze’deki Filistin halkına ciddi zihinsel ve fiziksel zarar verme ve fiziksel yıkıma yol açabilecek yaşam koşullarını dayatmayı kesmesi ve öldürmeyi derhal durdurması” yönünde karar almasını talep ediyor.

Diğer taraftan İsrail devletinin, mahkemenin kararlarını uygulama zorunluluğu yok. Mahkeme, BM Güvenlik Konseyi’ne yaptırım çağrısında bulunabilecek. Bu aşamada da savaşta İsrail devletinin yanında yer alan ABD’nin bunu veto etmesine neredeyse kesin gözüyle bakılıyor.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, mahkemeye yapılan İsrail’e karşı başvurunun “temelsiz” olduğunu açıkladı. Ancak UAD hakimlerinin ihtiyadi tedbirlere ilişkin görüşleri yine de sembolik bir öneme sahip.

“Suçların suçu”

Güney Afrika devletinin avukatlarına göre İsrail üç suç işliyor: İlk suç “Gazze’deki Filistin halkına ciddi zihinsel ve fiziksel zarar verme” olarak nitelendirilirken, ikincisi “fiziksel yıkıma yol açabilecek yaşam koşullarını dayatma” ve üçüncüsü de “öldürme”. Mahkeme, bu üç suçun Filistinliler’i Gazze’den uzaklaştırmak amacıyla işlendiğine kanaat getirirse bu “suçların suçu” diye nitelendirilecek ve “soykırım” olarak sınıflandırılabilecek.

Güney Afrika’ya göre, soykırımı karakterize etmede önemli bir unsur olan “niyet”, İsrail’de cumhurbaşkanı, başbakanı ve savunma bakanı gibi üst düzey yöneticilerin eylem ve açıklamalarıyla somutlaşabilir. Avukatlar, 84 sayfalık başvuru belgesinde bu nedenle, devlet başkanı, hükümet başkanı, birçok bakan ve üst düzey yetkilinin yaptığı “insanlıktan uzaklaştırıcı” açıklamalara yer veriyor.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun 16 Ekim 2023’teki “Bu savaş ışığın çocukları ile karanlığın çocukları arasında, insanlık ile orman kanunları arasında bir mücadele” ifadesi, Savunma Bakanı Yoav Gallant’ın, “Biz insan hayvanlarla savaşıyoruz ve buna göre hareket ediyoruz. Gazze’yi tam abluka altına alıyoruz. Elektrik yok, su yok, gaz yok, her şey kapalı” açıklaması Güney Afrika avukatlarının mahkemeye sunduğu “deliller” arasında.

Başvuruda savaşın gidişatı konusunda görüş beyan eden gazeteci, eski subay ve yetkililerin açıklamaları da yer alıyor. “Gazze’de etnik temizlik çağrısını sürdüren ve Hamas saldırısını ve sonrasında ortaya çıkan savaşı, Filistinliler’i kutsal toprakların bir kısmından sürerek ilahi iradeyi gerçekleştirmek için tarihi bir fırsat olarak gören” yorumlara yer veriliyor.

Avukatlar aynı zamanda, “Gazzeliler’in insani yardıma sınırsız erişimini ve BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği uzmanları ve Uluslararası Ceza Mahkemesi müfettişlerinin Gazze Şeridi’ne girebilmesini” talep ediyor.

İsrail hükümetinin avukatları, “Soykırım imalı söylemlerin, ordu ya da hükümete ait olmadığını” savunuyor, ancak Güney Afrika, “ne yargı sistemi ne de siyasi otorite bu tür konuşmalar yapanları cezalandırmıyor” diyerek, hükümetin de bunlara destek verdiğini öne sürüyor ve hakimlerden “her türlü soykırıma teşviki cezalandırmasını talep etmelerini” istiyor.

Süre sınırlaması yok

Uluslararası Adalet Divanı, Güney Afrika’nın talep ettiği tedbirin bir bölümünü reddetme ve bir bölümünü kabul etme yetkisine sahip.
Davada süre sınırlaması yok. Ancak acil çağrıyla ve ihtiyati tedbir talebiyle yapılan başvurularda genellikle UAD hızlı karar alma yolunu seçiyor. Örneğin, Ukrayna’nın Şubat 2022’de Rusya işgalinin başlangıcında yaptığı şikâyetin ardından Rusya aleyhine karar vermesi yalnızca dokuz gün sürdü.

UAD’nin kararı, Hamas ve Filistin İslami Cihad Örgütü’nü de kapsayıp kapsamayacağı, İsrail’in Gazze’ye yönelik operasyonlarını meşru müdafaa gerekçesiyle yaptığına dair savunmayı kabul edip etmeyeceği için de önem taşıyor.

Hukuki süreç nasıl işler?

Uluslararası Adalet Divanı 2004’te aldığı kararda, İsrail’in saldırılardan korunma gerekçesiyle Batı Şeria’da duvar inşa etmesini, tehdidin başka bir devletten kaynaklanmadığı hatırlatarak “haksız” bulmuştu.

Dördüncü Cenevre Sözleşmesi uyarınca İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarını koruma yükümlülüğü bulunuyor.

Güney Afrika hükümeti, 7 Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail’in güneyinde gerçekleştirdiği katliamı kınarken, şikâyetini “İsrail’in 75 yıllık apartheid ve 56 yıllık işgali sırasında Filistinliler’e yönelik davranışları” bağlamında değerlendiriyor. Filistin topraklarında 16 yıldır süren Gazze ablukasının etkilerine dikkat çekiyor ve Altı Gün Savaşı öncesindeki sınırlar içinde, iki devletli çözüme bağlı olduğunu savunuyor.

İki gün sürecek duruşmalar ve mahkemenin kararından sonra, İsrail’in bu davada UAD’nın yargı yetkisine itiraz edebileceği daha teknik aşamaya geçilebilir. Esasa ilişkin oturumlar yapılmadan önce Güney Afrika ve İsrail’in yazılı savunmalarını da sunması gerekecek.

VOA tarafından geçilen İsrail, Uluslararası Adalet Divanı’nda “Gazze’de soykırım” gerekçesiyle yargılanıyor haberinde ha-ber.com editörlerinin hiçbir editoryal müdahalesi yoktur. İsrail, Uluslararası Adalet Divanı’nda “Gazze’de soykırım” gerekçesiyle yargılanıyor haberi web sayfamıza otomatik olarak VOA sitesinden geldiği şekliyle yer almaktadır. Bu alanda yer alan İsrail, Uluslararası Adalet Divanı’nda “Gazze’de soykırım” gerekçesiyle yargılanıyor haberinin hukuki muhatabı haberi geçen web siteleri ve ajanslardır.