0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

7 Ekim’den bu yana İsrail-Hamas çatışmalarına karşı küresel protestolarda pankartları, tişörtleri, balonları ve sosyal medyayı bir meyve süslüyor. İçi kırmızı, kabuğu yeşil-beyaz, çekirdekleri siyah bir dilim karpuz.

Filistin bayrağının renklerindeki karpuz, New York ve Tel Aviv’den Dubai ve Belgrad’a kadar, aynı dili konuşmayan ya da aynı kültüre ait olmayan ama ortak bir davayı paylaşan aktivistleri biraraya getiren bir dayanışma sembolüne dönüştü.

Çinli muhalifler, baskıcı sansürden kaçınmak için bir zamanlar “algospeak”e yani algoritmayı ve içerik denetimini atlatan yaratıcı kısaltmalara öncülük etmişlerdi. Son olarak Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping ile alay eden Winnie the Pooh memlerinde görüldü. Dünyanın dört bir yanındaki insanlar TikTok, Instagram ve diğer platformlardaki algoritmik önyargıları yıkmak için “algospeak” kullanmaya başladı.

İnternet artık siyasi muhalefeti işaret eden pikselli resimler, emoji ve diğer yazımsal kodlar gibi görsel işaretlerle dolup taşıyor. Karpuz emojisi bunun son örneği.

Peki karpuz, Batı Şeria ve Gazze’de bir protesto sembolü olmaktan çıkıp internette Filistinliler’le dayanışmanın küresel işareti haline nasıl geldi?

Tarihsel gelişimi

1967 Arap-İsrail Savaşı’ndan sonra İsrail hükümeti Gazze ve Batı Şeria’da Filistin bayrağının kullanılmasını yasakladı. 1980 yılında Ramallah’ta ordu, Filistin bayrağının renkleri olan kırmızı, yeşil, siyah ve beyaz renklerde siyasi sanat eserleri sergiledikleri için üç sanatçının işlettiği bir galeriyi kapattı.

Sanatçılar daha sonra bir İsrail subayı tarafından çağrıldı. Serginin organizatörü Sliman Mansur’a göre İsrailli bir subay kendisine, “Ordudan izin almadan sergi düzenlemek yasak, ikinci olarak da Filistin bayrağı renklerinde resim yapmak yasak” dedi. Mansur Associated Press’e yaptığı açıklamada, subayın ordunun kurallarını ihlal edecek bir sanat örneği olarak karpuzu gösterdiğini söyledi.

İnsanlar protesto amacıyla, bir dilim karpuzu halkın içinde bayrak gibi sallamaya başladı.

Kudüs doğumlu yazar Mehdi Sabbağ, “İsrail askerleri tarafından tutuklanma riskini göze alarak meydan okurcasına meyve dilimleriyle sokaklarda yürüyen genç adamların hikayeleri mevcut. Bir karpuz gördüğümde aklıma halkımızın kırılmaz cesareti geliyor” diyor.

İsrailliler ve Filistinliler’in geçici barış anlaşmalarına vardığı 90’lı yılların ortalarından, mevcut milliyetçi İsrail hükümetinin bir yıl önce göreve gelmesine kadar Filistin bayrağının göndere çekilmesi önemli bir mesele olmaktan çıkmıştı. 30 yıl sonra ise yine gündemde.

Bir yıl önce İsrail’in aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, kamuya açık yerlerde Filistin bayraklarının asılmasını yasakladı. Bu çaba şiddetli bir muhalefetle karşılandı. Bunun üzerine Arap ve Yahudi İsrailliler’den oluşan aktivist bir grup olan Zazim, Tel Aviv’deki taksilerin üzerine, “Bu bir Filistin bayrağı değildir” yazan büyük karpuz çıkartmaları yapıştırdı.

Örgütten yapılan yazılı açıklamada, “Hükümete mesajımız açıktır. Her türlü saçma yasağı aşmanın bir yolunu her zaman bulacağız. İster Onur bayrağı ister Filistin bayrağı için olsun, ifade özgürlüğü ve demokrasi için mücadele etmekten vazgeçmeyeceğiz” mesajı verdi.

Bazıları için bayrağın renklerini benimsemek bir devlet talebinden ziyade özgürlük ve eşitlik için çabalamak anlamına geliyor.

Ortadoğu çalışmaları uzmanı olan Mayssoun Sukarieh, “Bayraklar ya da milliyetçilik hiç umurumda olmadı. Ancak Filistin söz konusu olduğunda, bu bayrak bağımsızlığı hiç görmemiş, sömürgeleştirilmiş bir halkın bayrağı. Yasaklandığı için de milliyetçilikten çok direnişin sembolü haline geliyor” diyor.

“Karpuz emojisi”

Karpuz uzun zamandır Ortadoğu’nun temel gıda maddelerinden biri. Kökeni Bedevi Arap kabilelerine dayanan ve Gazze’nin güneyinde popüler olan patlıcanlı kavrulmuş karpuz salatası gibi.

Genç aktivistler Gazze’de ateşkes çağrısı yaparken karpuz emojisini giderek daha fazla benimsiyor. Aktivistler, teknoloji şirketlerinin “Gazze” ve hatta sadece “Filistinli” gibi anahtar kelimeler içeren paylaşımları sansürlediği iddiasıyla, karpuz görselinin, algoritmaları bozduğunu umuyor.

Dijital hakları savunan uluslararası sivil toplum örgütü “Elektronik Sınırlar Vakfı”nın ifade özgürlüğü direktörü Jillian York, “Sanırım bu emojinin yaygın olarak kullanıldığını ilk kez görüyorum. Bu da bana göre Filistin içeriklerine yönelik sansürde kayda değer bir artışa işaret ediyor” diyor. York, Facebook ve Instagram’ın çatı firması Meta’nın politikalarını analiz etmişti.

“Gölge yasak” olarak bilinen belirli gönderilerin gizlice sınırlandırılmasını kanıtlamak zor. Ancak Ortadoğu’daki dijital hakları inceleyen hak grupları ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar, özellikle Facebook ve Instagram’da çarpıcı sapmalara şahit olduklarını söylüyor. Meta bu iddialara doğrudan yanıt vermedi; ancak Ekim ayında yayınladığı bir açıklamayı işaret etti

York, Instagram’da sansürün “oldukça açık olduğu” görüşünde. Ekim ayının ortalarında insanlar, Instagram biyografisinde Filistin bayrağı emojisinin yanında İngilizce olarak “Filistinli” ve Arapça olarak “Tanrı’ya şükürler olsun” yazdığında, uygulamanın metni “terörist” olarak çevirdiğini farketmeye başladı. Meta, kamuoyundan özür diledi.

Aktivistlerin ilgisini çeken tek sembol karpuzlar değil. Küresel Filistin dayanışmasının diğer işaretleri arasında anahtarlar, kaşıklar, zeytinler, güvercinler, gelincikler ve kefiye yer alıyor.

Kasım ayında, birçok İngiliz’in geleneksel olarak kırmızı gelincik iğneleri taktığı Ateşkes Günü’nün barışçı mesajıyla bağlantı kurmak için, protestocular bu yıl tüm savaşların kurbanlarını anmak için beyaz gelincik iğneleri dağıttı. Bayramda, gelincik iğneleri takan çok sayıda protestocu Londra’da Gazze’deki savaşın sona erdirilmesi çağrısıyla yürüdü.

ABD’de Barış İçin Yahudi Sesi geçen ay Gazze’de ateşkes çağrısında bulunurken karpuz imgesini kullandı. Grup, New York’ta Filistin bayrağının renklerinde ve üçgen karpuzlarla, tarihi AIDS aktivist grubu ACT UP’ın üçgen sembolünden yararlanarak pankartlar açtı.

Her iki örgütün de üyesi olan Jason Rosenberg, “Yeniden tasarlanan görselimiz, özgürleşme ve salgını sona erdirme mücadelemizin, özünde Filistin mücadelesiyle bağlantılı olduğunu gösteriyor” dedi.

Tohum görüntüleri

Karpuzun yankı uyandırmasının bir başka nedeni de çekirdeği olması. Genellikle Yunan şair Konstantinos Dimitriadis’e atfedilen ve aktivistler arasında popüler olan bir söz vardır: “Bizi gömmek istediler; tohum olduğumuzu bilmiyorlardı.”

Tasarımı yapan sanatçı Shawn Escarciga, bu sözlerde hayat bulan direnişi, “Bir karpuzu parçalayabilirsiniz. Bir meyveyi yok edebilirsiniz ama tohumu ezmek biraz daha zordur. Yaşamın bu kadar küçük ve bu kadar dirayetli bir şeyden çıkabilmesi ve bu kadar kolay yayılabilmesi gerçekten çok anlamlı” diyerek açıklıyor.

Koyu renkli, üçgen tohumlarla noktalanmış bir karpuz resmi, grupların Manhattan Lincoln Center’daki protestosunda asıldı ve o zamandan beri internette yayıldı. Yani sık sık olduğu gibi sanat protesto hareketlerinden ortaya çıktı ve ana akıma karıştı.

Hamas yönetimindeki bölgenin Sağlık Bakanlığı’na göre, İsrail’in Gazze’ye hava, kara ve deniz saldırıları, yaklaşık yüzde 70’i kadın ve çocuk olmak üzere 24 binden fazla insanın ölümüne neden oldu. Bu sayı, siviller ve militanlar arasında ayrım yapmıyor.

Savaş boyunca dünyanın dört bir yanındaki aktivistler barış ve kalıcı bir ateşkes çağrısında bulunmaya devam etti. İsrail, Hamas’ı ortadan kaldırmadan savaşı şimdi sona erdirmenin, 7 Ekim’de İsrail’in güneyine saldırarak yaklaşık 1200 kişiyi öldüren ve yaklaşık 250 kişiyi rehin alan militanlara zafer kazandıracağını söylüyor.

Escarciga, “Filistin bayraklarının yasaklandığını, emojilerin bile işaretlendiğini ve ‘Filistin’ kelimesinin internette sansürlendiğini görüyoruz. Ancak dili aşan, kültürü aşan, algoritmaları aşan bu görüntü, insanlara gerçekten ulaşabilir” dedi.

VOA tarafından geçilen Filistinliler’le dayanışmanın sembolü “karpuz” sansüre direniyor haberinde ha-ber.com editörlerinin hiçbir editoryal müdahalesi yoktur. Filistinliler’le dayanışmanın sembolü “karpuz” sansüre direniyor haberi web sayfamıza otomatik olarak VOA sitesinden geldiği şekliyle yer almaktadır. Bu alanda yer alan Filistinliler’le dayanışmanın sembolü “karpuz” sansüre direniyor haberinin hukuki muhatabı haberi geçen web siteleri ve ajanslardır.