1970’te, çalışma yaşamını ve temel sendikalar konusunu düzenleyen 274 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası ile 275 Sayılı Sendikalar Yasası‘nda değişiklik yapan tasarı, Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi’nin işbirliğiyle önce Millet Meclisinden, ardından Senato’dan geçirildi. Yapılan değişiklik, işçilerin sendika seçme özgürlüğünü önemli ölçüde kısıtlamakta, sendika değiştirmeyi güçleştirmekteydi.

Yasa taslağı; 11 Haziran 1970 tarihinde, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay‘ın onaylamasıyla yürürlüğe girdi.

Yasalaşan tasarı; özünde, Türk-İş’ten DİSK’e işçi akışını önlemeyi amaçlamaktaydı.

DİSK ve bağlı sendikalar yeni yasaya tepki gösterdiler.

Türkiye İşçi Partisi’yse söz konusu yasa değişikliklerini Anayasa Mahkemesi‘ne götüreceğini açıkladı ve iptal davası açtı.

DİSK üyesi sendikacıların ve yöneticilerin tepkileri, 15 Haziran 1970 sabahı, İstanbul’un belli başlı merkezlerine doğru yürüyüşe geçmeleriyle yeni bir evreye girdi.

Son 1,5 yılda, kimi büyük fabrikalarda, çeşitli işçi hareketleri ve direnişleri sürmekteydi.

Birçok fabrikada ve işçi semtinde gerginlik son sınırındaydı.

15 Haziran 1970’te patlak veren olaylar bu durumun dışavurumu oldu.

Kentin Anadolu yakasında başlayan yürüyüş Kartal İlçesi’nden yürüyüşe katılan işçilerle Ankara Asfaltı boyunca ilerlerken, kendilerine başka fabrikalardan da katılanlar oldu.

Göztepe dolaylarında, Otosan Fabrikası işçileri ile DMO (Devlet Malzeme Ofisi) işçileri de onlara katıldılar ve yürüyüş saat 17:00’ye kadar sürdü.

Bir başka yürüyüş kolu da Beykoz ve Paşabahçe’den Üsküdar’a doğru oluştu.

16 Haziran’da Gebze’den başlayan işçi yürüyüşü, Kartal’dan katılan işçilerle birleşerek Bağdat Caddesi üzerinden Kadıköy İskele Meydanı’na kadar ulaştı.

Avrupa Yakası’nda; 15 Haziran 1970’te, Bakırköy, Topkapı, Sağmalcılar yolu boyunca yürüyüşler yapıldı.

16 Haziran’da da, kentin Topkapı dışındaki kesimlerinden gelen kollar birleşip, Aksaray üzerinden, önce Sultanahmet’e, oradan Cağaloğlu ve valilik önünden Eminönü’ne geldiler.

Valilik; Haliç üzerinde yer alan, o zamanki iki köprüyü de açtırarak, eylemcilerin Beyoğlu tarafına geçmelerini engelledi.

Levent ve Beyoğlu’nda da küçük yürüyüş kolları oluşmuştu.

Gösterilere; pek çok fabrikadan, sayıları 75.000’e ulaşan işçiler katıldılar.

Gösterilen tepki, özünde, DİSK üyesi işçilerden geldiği halde, yürüyüşlere çok sayıda Türk-İş üyesi işçiler de katıldılar.

Olayların birinci günü akşamı; Bakanlar Kurulu, 60 günlük bir sıkıyönetim ilan etti.

DİSK ve bağlı sendikaların yöneticilerinin pek çoğu sıkıyönetim yargılarınca tutuklandılar ve yargılandılar.

Kadıköy’de meydana gelen olaylarda 2 işçi, 1 polis ve 1 esnaf yaşamlarını yitirdiler.

16 Haziran’da Ankara, Adana, Bursa ve İzmir’de de küçük çaplı olaylar yaşandı.

Olayların ardından CHP Genel Sekreteri Bülent Ecevit; Genel Başkan İsmet İnönü’yle birlikte, partisi adına, TİP’ten de ayrı olarak Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

Anayasa Mahkemesi; yasa değişikliği konusunda açılmış olan davaları daha sonra karar bağlayarak, söz konusu yasa değişikliklerini iptal etti.

Olaylar sonucunda, yukarıda da belirttiğimiz gibi;

• Yaşar Yıldırım, Mutlu Akü Fabrikası işçisi,
• Mustafa Bayram, Vinleks işçisi,
• Mehmet Gıdak, Cevizli Tekel Fabrikası işçisi,
• Doğukan Dere, esnaf,
• Yusuf Kahraman, polis memuru,
• Hüseyin Çapkan, Gıslaved işçilerinden, Lastik-İş sendikası üyesi işçi,
• Necmettin Giritlioğlu, Aliağa rafinerisi inşaatında çalışan, Yapı-İş Sendikası Genel Başkanı yaşamlarını yitirdiler.

15 – 16 Haziran 1970 eylemlerine;

• Türk Demir Döküm,
• Sungurlar,
• Derby,
• Elektrometal,
• Rabak,
• Auer,
• Çelik Endüstrisi,
• Mutlu Akü,
• Vinileks,
• Otosan,
• Arçelik,
• Vita’da çalışan emekçiler katıldılar

16 Haziran’da Kocaeli ve İstanbul’da sıkıyönetim ilan edildi.

12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 Askeri Darbelerinde DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler ve diğer DİSK yöneticileri halkı kışkırtmak ve bölücülük propagandası yapmaktan yargılandılar.

Yargılanma sonucunda aklandılar.

Olayların ardından CHP Genel Sekreteri Bülent Ecevit, Genel Başkan İsmet İnönü’yle birlikte partisi adına, Türkiye İşçi Partisi’nden ayrı olarak Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

Anayasa Mahkemesi, yasa değişikliği konusunda açılmış olan davaları daha sonra karar bağlayarak, söz konusu yasa değişikliklerinin tümünü, anayasaya aykırı oldukları gerekçesiyle iptal etti.

15-16 Haziran 1970 eylemleri; özellikle sol siyasi partiler tarafından, Türkiye’deki geniş çaplı ilk büyük işçi sınıfı eylemi olduğu için önem taşır ve sahiplenilir.

Sol partiler ve sendikalar eylemin yıldönümlerinde çeşitli etkinlikler ve toplantılar düzenlerler.

Vasıf Öngören‘in 1977’de yazdığı Zengin Mutfağı adlı tiyatro yapıtında ve aynı yapıtın 1988 yılında sinemaya aktarılması olan filmde 15-16 Haziran Olayları sırasında bir burjuvanın konağındaki mutfağında gelişen olaylar işlenir.

Türkiye İşçi Eylemlerinin en anlamlılarından olan 15 – 16 Haziran 1970 Eylemlerinin

54. yıldönümünde eyleme katılan ve güçlerini Türkiye ve Dünyaya duyuran emekçilerimizin anıları önünde en derin saygılarımla…