0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

İLK 1 MAYIS ŞİİRİ YAZAN KADIN ŞAİR

-Yaşar Nezihe-
“Hakkını haksızlara anlat „
Bu topraklarda ilk 1 Mayıs şiiri yazmış kadın şair
Osmanlı basınına ilk peçesiz fotoğraf çektirmiş kadın
Şiirlerini ilk el konulan kadın…

„ Prof. Dr. Martin Hartman olmasa Yaşar Nezihe’ den haberimiz olmayacaktı „

1 MAYIS

Ey işçi…
bugün hür yaşamak hakkı seninken
patronlar o hakkı senin almışlar elinden.
sa’yınla edersin de “tufeyli”leri zengin
kalbinde niçin yok ona karşı yine bir kin?
rahat yaşıyor, işçi onun emrine münkâd;
lakin seni fakr etmede günden güne berbâd.
zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden.
azm et de esaret bağı kopsun bileğinden.
sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün.
bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.

Ey işçi…
mayıs birde bu birleşme gününde
bişüphe bugün kalmadı bir mani önünde…
baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz;
yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.
patron da fakir işçilerin kadrini bilsin
ta’zim ile, hürmetle sana başlar eğilsin.
dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi.
bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi.
herkes yaya kaldı, ne tren var, ne tramvay
sen bunları hep kendin için şan-ü şeref say…
birgün bırakınca işi halk şaşkına döndü.
ses kalmadı, her velvele bir mum gibi söndü.
sayende saadetlere mazhar beşeriyet;
sen olmasan etmezdi teali medeniyet.
boynundan esaret bağını parçala, kes, at!
kuvvetedir hak, hakkını haksızlara anlat.

Yaşar Nezihe, 1 Mayıs 1923 tarihinde Aydınlık dergisinde İşçi ve Emekçilerin  bayramı için ilk Türkçe şiiri yazan kadın şairdir.

1 Mayıs 1925′ te İstanbul’ da işçiler bayram kutlarken polisler bazı yayın organlarında arama yapmaktadır.
Nedeni de; gece dağıtılan 1 Mayıs bildirisidir. Bu bildiride Yaşar Nezihi’ nin 1 Mayıs şiiri vardır.  
Bildiriyi dağıtan Amele Teali Cemiyetidir.
1924′ te kurulan Amele Teali Cemiyeti’ ne  Yaşar Nezihe üyedir.
Gözaltına alınır.

***

Yaşar Nezihe kim?..
Yaşar Nezihe 17 Ocak 1880 yılında Silivrikapı’ da yoksul bir ailenin kızı olarak doğar. Yaşayan tek çocuktur. Yaşar Zeliha koyarlar adını. İlk eşi Atıf Zahir Efendi ismini Yaşar Nezihe olarak değiştirir.  
6 yaşındayken annesi veremden ölür. Söylediği şiirleri yazmak için okula gider. Babasından gizli okula giden Yaşar Nezihe’ yi okumak istediği için babası evden kovar. Üç kez evlenir ve boşanır. Üç çocuğu olur. İkisi ölür. Yaşamını geri kalan tek çocuğuna adar. Babasının ölümünden sonra kendisine 45 kuruş maaş bağlanmasını az bulup bu maaşı gazetelere mektup göndererek protesto eder. Bir yıl sonra da şiirleri, yazıları hakkında soruşturma açılır. 1934 yılında acılara karşı ayakta kaldığını göstermek için soyadı kanunuyla „ Bükülmez „ soyadını alır. 5 Kasım 1971′ de İstanbul Küçükyalı’ da Altuntepe Mezarlığı’nda toprağa verilir.

***

Kendi yaşamını şöyle anlatır Yaşar Nezihe:
“Silivrikapı’nın fakir bir sokağında, fırtınanın çatıları titrettiği bir kış gecesinde doğmuşum. Doğduğum gece evimizde damla gaz yokmuş! Annemi altı yaşımda kaybettim. Dört kızı ölmüş bir ailenin tek kızı idim. Yoksulluk içerisinde büyüdüm. Ailemiz belediyede kantar memuru olan babam sarhoş Kadri Efendi, kötürüm ve yaşlı bir amca ile zalim bir teyzeden oluşuyordu. „
„ Silivrikapı’da, Baruthane Yokuşu üzerindeki Hünkâr İmamı Sokağı’ndaydı evimiz. Evimizin yakınındaki dere kenarlarından papatya, ısırgan otu, deve dikeni, ebegümeci tohumları toplayarak aktarlara satıp, kazandığımın kırk parasını mahalle mektebinin hocasına, kırk parasını da kalfaya vererek bir süre okuma isteğimi doyurmak için çabaladım. Fakat bu şekilde ancak bir yıl mahalle mektebine devam edebildim. Aldığım eğitim bu kadardır. Yaşamım süresince geçimimi sağlamamda büyük ölçüde yardımcı olacak dikiş, nakış bilgisini de yine bu dönemde komşu kızlarından edindim. Edebiyatı, aruzla şiir yazmayı da kendi kendime öğrendim.
1896 yılında 14 yaşındayken Ahmet Rasim’in çıkardığı “Hanımlara Mahsus Malûmat” adlı kadın gazetesinde Leyla Feride  imzasıyla yazılmış bir şiiri okudum, çok beğendim. Ben de öyle şiirler yazmak istedim. Ve şiir yazmaya böyle başladım.
İlk şiirlerimi Mazlume veya Mahmure takma adlarıyla yayımladım. 1901 yılında Terakki gazetesinde yazmaya başladım. “Hanımlara Mahsus Gazete” nin adeta daimi yazarı oldum. “Sabah”, “Menekşe”, “Kadın Yolu” ve “Kadınlar Dünyası” gibi dergilerde de yıllarca şiirlerim yayımlandı. 1923 yılı Mayıs ayında Bir Mayıs adlı şiirimi yazdım. Aydınlık dergisinde yayımlandı. Dört dosya dolusu şiirlerim var. „
„ Eski zaman dergilerinde en çok benim şiirlerim yayınlanırdı. Bunların tümü yaslı, dertli ve acılı şeylerdir. Bestelenen bir iki şarkım vardır ki, meyhanelere devam eden mutsuz kişileri ağlatırdı! ( Toros, age, s. 130 ).
(Yaşar Nazihe)

***

Öldüğü sanılan Yaşar Nezihe’ yi kadın şairler hakkında araştırma yapan  Taha Toros , Alman Prof. Dr. Martin Hartman 1919 yılında Berlin’ de „ Dichter der neuen Türkei „ adlı antolojisinin 81- 83. sayfalarının Yaşar Nezihe’ ye ayrılmış olduğunu görür. http://archive.org/stream/dichterderneuent03hartuoft#page/n103/mode/2up
O zamana kadar bizim edebiyat tarihçilerinin kadın şair Yaşar Nezihe’ den haberleri yoktur.   Öldüğü söylenilen Yaşar Nezihe’ yi Taha Toros uzun araştırmalardan sonra  bulur. Kendisiyle bir röportaj yapar ve şiirleri Kadın Gazete’ sinde tekrar yayımlanmaya başlar.
Edebiyatımızda ilk 1 Mayıs şiiri yazan kadın şair ve acıların şairesi olarak bilinen Yaşar Nezihe şiirlerini 1913 yılında „ Bir Deste Menekşe“  adlı kitapta yayımlamıştır.  „ Feryatlarım „  adlı şiir kitabını da 1924 yılında yayımlamıştır.
“Mecnun isen sana Leyla mı bulunmaz”, “Gül ruhlarını gonca-i zibaya değişmem”, “Bir perinin aşkına düştüm çok efgan eyledim”, “Felaket dîdeler hem meysiz hem meyhanesiz olmaz” gibi şiirlerinin de aralarında olduğu 250 şiiri bestelenmiştir.

***

İki bestesi:

„ Mecnûn isen ey dîl sana Leylâ mı bulunmaz
bu goncaya bir bülbül-ü şeydâ mı bulunmaz …“
Kazancı Bedih’in icra ettiği  6 dakika süren Gazel eşliğinde Nezihe Hanım’ ın yaşamını da okuyabilirsiniz:
https://www.youtube.com/watch?v=Rbg5CPoS5jw

***

BİR PERİNİN AŞKINA

Kesriyeli Muhammed Sıtkı Bey’ e

Bir perinin aşkına düştüm, çok efgan eyledim,
Râz-ı aşkı çok zaman kalbimde pünhân eyledim.

İstemezdim âleme ifşayı sevda eylemek,
Zaptı mümkün olmayan âhımla ilân eyledim…

…Her kimi sevdimse cevr etti Neziha bî sebep,
Ben bu baht-ı zalime bilmem ne isyan eyledim?

Dinlemek için :
https://www.youtube.com/watch?v=qnKTXbo7UY8&index=2&list=RDRbg5CPoS5jw

İyi okumalar ve iyi dinlemeler…

Nazlı Özdemir

1 Mayıs 2016

Kaynaklar: İstanbul Kadın Müzesi sayfası, http://archive.org/stream/dichterderneuent03hartuoft#page/n103/mode/2up