Karabağ’da bir dönem işgalci rejimin başkent olarak kullandığı Hankendi’de gerçekleştirilecek zirveye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılması bekleniyor.

Azerbaycan, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın (EİT) 17. Zirve Toplantısı’na Hankendi şehrinde ev sahipliği yapacak.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in ev sahipliğinde 4 Temmuz’da düzenlenecek zirveye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılması bekleniyor.

Zirveye üye ülkeler olan Özbekistan, İran, Pakistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Pakistan’dan devlet başkanları ve bakanlar katılacak. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar da zirvede yer alacak.

Ülkeler arasındaki ticaret, ekonomi, yatırım, ulaştırma, transit ve iklim değişikliği alanlarındaki işbirliğinin geliştirilmesi konularının ele alınacağı zirvede, EİT kapsamındaki çalışmalar gözden geçirilecek. Liderler, zirve kapsamında ikili görüşmeler de yapacak.

Zirvenin Karabağ’da bir dönem işgalci rejimin başkent olarak kullandığı Hankendi’de yapılması, Azerbaycan için sembolik bir önem taşıyor.

Türkiye, Pakistan, İran, Afganistan, Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’ın üye; KKTC’nin ise gözlemci üye olduğu ve 1985’te kurulan EİT’in devlet başkanları zirvesi iki yılda bir düzenleniyor.

Teşkilatın Kuruluşu

Türkiye, İran ve Pakistan devlet ve hükümet başkanlarının bölgesel ekonomik işbirliğini geliştirmek amacıyla 1964’te İstanbul’da yayımladıkları bildiriyle kurulan Kalkınma için Bölgesel İşbirliği (RCD) platformunun devamı niteliğinde olan EİT, 1979’da İran’da gerçekleşen devrim sonrasında faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştı.

1980’li yılların başında üç ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin yeniden gelişmeye başlamasıyla, işbirliğinin RCD’nin hukuki zemini üzerinde ama farklı bir isim altında sürdürülmesi kararı alındı ve EİT’in temeli 1985’te atıldı.

Türkiye, İran ve Pakistan’ın kurucusu olduğu teşkilata 1992 yılında Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan da katıldı. Böylece faaliyet alanı genişleyen EİT, toplam 7 milyon kilometrekareye yayılan ve yaklaşık 450 milyon nüfusa sahip ekonomik ağırlıklı bölgesel bir güç haline geldi.

Teşkilat, zirve ve dışişleri bakanları düzeyindeki dönemsel toplantıların yanı sıra ticaret, ulaştırma, tarım, enerji, çevre, sağlık, sanayi, maliye ve ekonomi bakanlarıyla düzenli toplantılar yaparak sektörel işbirliği projelerini hayata geçirme imkânı sağlıyor.

Teşkilatın Kurumsal Yapısı

Devlet ve hükümet başkanları düzeyinde iki yılda bir düzenlenen EİT zirvesi şimdiye kadar 16 kez yapıldı. Son zirve Kasım 2023’te Özbekistan’da gerçekleştirildi.

Örgütün en üst düzey karar alma organı olan Dışişleri Bakanları Konseyi’nin toplantısı her yıl düzenleniyor. Ayrıca sektörel bakanlar toplantıları, Bölgesel Planlama Konseyi (BPK) ve Daimi Temsilciler Konseyi (DTK) toplantıları da düzenli yapılıyor.

Tahran’da yerleşik EİT Sekretaryası, teşkilatın Genel Sekreteri tarafından yönetiliyor. Sekretarya bünyesinde “sanayi ve tarım”, “ticaret ve yatırım”, “enerji, madenler ve çevre”, “ulaştırma ve iletişim”, “ekonomik araştırma ve istatistik” ile “proje araştırma” direktörlükleri bulunuyor.

Bölgesel kuruluşlar arasında EİT Ticaret ve Sanayi Odası, EİT Ticaret ve Kalkınma Bankası, EİT Sigortacılık Koleji ve EİT Mühendislik ve Müşavirlik Şirketi yer alıyor. Uzmanlık kuruluşları arasında ise Tahran’da EİT Kültür Enstitüsü, İslamabad’da EİT Bilim Vakfı ve Ankara’da EİT Eğitim Enstitüsü mevcut.

Üye ülkeler arasında ticaret, yatırım, ulaştırma, haberleşme, enerji, madenler ve çevre, tarım, sanayi ve turizm, proje, ekonomik araştırma ve istatistik, insan kaynakları ve sürdürülebilir kalkınma gibi alanlarda işbirliği çalışmaları yürütülüyor.

Teşkilatın hedefi; üye ülkeler arasında sürdürülebilir ekonomik kalkınmayı sağlamak, bölgesel ticareti geliştirmek, üye ülkelerin dünya ticaretinde daha fazla rol almasını sağlamak, ulaştırma ve iletişim altyapılarını güçlendirmek, tarım ve sanayi potansiyelini etkin kullanmak ve bölge halkları arasındaki tarihi ve kültürel bağları kuvvetlendirmektir.

Türkiye-EİT İlişkileri

Türkiye, Pakistan ve İran’la birlikte EİT’in üç kurucu üyesinden biridir. Genel olarak ticari ve ekonomik temelli bir organizasyon olan EİT, Türkiye’yi Orta Asya ve Güney Asya ülkeleriyle bir araya getiren önemli bir platformdur.

Türkiye, 1993’te 2’nci, 2002’de 7’nci ve 2010’da 10’uncu zirvelere ev sahipliği yapmıştır. 2021 yılında Türkiye’nin dönem başkanlığında yapılan zirve ise Kovid-19 salgını nedeniyle çevrim içi olarak gerçekleştirilmiştir.

Sekretaryası İran’da, ekonomik bürosu Türkiye’de, bilimsel bürosu Pakistan’da bulunan EİT’in Genel Sekreterliği görevini şu anda Asad Majeed Khan yürütmektedir. (AA)