0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Ben, 30 Haziran 1968 tarihinden bu yana Türkçe öğretmeniyim. Gazi Eğitim Enstitüsü’ nün Türkçe bölümünü bitirme sınavlarında Dilbilgisi dersinden aldığım not 10 (on) dur. Dilimizin yazma ve konuşma kurallarını çok iyi bildiğimi bildiğimden bu yazıyı yazma hakkını görüyorum kendimde. Çok iyi bilmeseydim yazmazdım.

En rahatsız olduğum ve gerek yazılanlarda gerekse konuşmalarda en sık yapılan yanlış; ancak bu dili hiç bilmeyenlerin yapacaklarını varsaydığım yanlış, kişi adıllarının (zamirlerinin) kullanımında görülmektedir. Dilimizin altı kişi adılı vardır. Bunların üçü tekil, üçü de çoğuldurlar.

Tekil olanlar; ben, sen, o, çoğul olanlar da biz, siz ve onlardırlar. Yanlış, birinci ve ikinci kişi adıllarında yapılmaktadır. Adları üstünde bunlar çoğuldurlar. Bu nedenle onlara çoğul eki -ler in ulanması önemli bir kural hatasıdır. Bu iki adıla çoğul eki ulanmaz. Yani bu iki adıl, bizler ve sizler biçiminde kullanılamazlar. Kim yaparsa yapsın bu bir yanlıştır. Ama; üzülerek saptıyorum ki, bu yanlış, bırakınız gazetelerin köşe yazarlarını, dilimizin anlı şanlı yazarlarınca da yapılmaktadır.

İkinci ve önemli bir yanlış da öznesi üçüncü çoğu kişi olan tümcenin yükleminin tekil bırakılmasıdır.

Bunu bir örnekle açıklamamız ne demek istediğimizi dah iyi anlatmamıza yardım edecektir. Herhangi bir trafik kazasını haber veren bir yazıda ya da konuşmada şöyle bir tümce kurulabiliyor:
” Adana – Ceyhan arasında, dün meydana gelen trafik kazasında bir aileden beş kişi yaşamını yitirdi.”
Bu tümcenin öznesi bir aileden beş kişi tamlamasıdır. Çoğuldur. Üçüncü çoğuldur. Yüklemiyse yitirdi fiilidir. Burada yükleme çoğul eki ulamak bir zorunluluktur. Dilbilgisini iyi bilen biri, -di’li geçmiş zamanda, üçüncü çoğul kişide fiile eklenmesi zorunlu olan kişi ekinin -diler olduğunu bilir. Dilimizin diğer tüm zaman ve kiplerinde üçüncü kişilerin çekiminde kişi ekine ses uyumu kuralına uygun olan çoğul ekini ulamak bir zorunluluktur. Bunun yapılmaması kurulan tümcenin kurala uygun olmaması demektir.

Örnek tümcede önemli bir dilbilgisi yanlışı daha var. Dili bilenler bu yanlışı hemen görmüşlerdir. Buradaki yanlış, bir aileden beş kişi yaşamını sözcük gurubundadır. Beş kişi çoğuldurlar. Bunların tek yaşamları olmaz. Onların yaşamları vardır. Sözcüğün yaşamını biçiminde değil, yaşamlarını biçiminde, çoğul olarak kullanılması doğrudur.

Sık rastlanan ve konuşurken yapılan bir kural yanlışımız da şudur:

Bilindiği gibi, dilimizin gelecek zaman eki; ses uyumu kuralına göre kulanılan
-acak ya da -ecek ekidir. Bu ek, sonu bir sesli olan sözcüklere (y) kaynaştırma sesi yardımıyla eklenir. Ekin ilk sesi a, ı ya da u ya, e, i ya da ü ye dönüştürülemez.

Örneğin: alacak, alıcak – olacak, olucak; gelecek – gelicek, ölecek – ölücek biçiminde kullanılamaz. Bu; hem konuşma dilinde hem de yazma dilinde yanlıştır.

Bu yanlışları yapma hakkı olmayanların en başında olanlar, görsel basın çalışanlarıdırlar. Doğaldır ki; dilini mesleğinin aracı olarak kullanan ve ekmek parasını yazarak ya da konuşarak kazanan her insan, dilin kurallarına egemen olmak ve onu doğru kullanmak zorundadır.

Kendisi bu konuda güçlükler yaşıyorsa konunun uzmanından yardım alması en doğru yoldur.

Yazarlar ve konuşmacılar, okuyucuların ve dinleyicilerin örnek aldıkları kimselerdirler. Onların kötü örnek olma hakları yoktur.

Hasan Arslan