SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ*
Türkiye’nin sınırları dışında sahip olduğu tek toprak parçası olan Suriye’deki Süleyman Şah Türbesi bu günlerde tehdit altında. Süleyman Şah kimdir ve ve bu türbe niçin önemlidir? Açıklayalım:
Süleyman Şah veya Süleyman Şah Kaya Alpoğlu (1178- 1227), Ertuğrul Gazi’nin babası, Osman Gazi’nin dedesidir. Oğuzların Kayı boyundandır. Doğum yeri ve tarihi hakkında kesin bilgiler yoktur.
12. yüzyılın sonlarında doğduğu ve Kayı Boyu’nun reisi olduğu bilinir. Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın Orta Asya’daki istilâsı üzerine, 13. yüzyılda Türkistan’dan batıya doğru göç etmiştir.
Türkistan’dan 50,000 kişiyle Kuzey Kafkasya üzerinden Doğu Anadolu’ya gelerek, 1214’te Erzincan ve Ahlat taraflarına yerleşti. Aynı boya mensup bazı aşiretlerde Diyarbakır, Mardin ve Urfa’ya yerleştiler.
Ölümü ve Mezarı
Süleyman Şah Türbesi ve bulunduğu alan Suriye’nin Halep ilinin Karakozak Köyü sınırları içerisinde bulunan ve Türkiye’nin kendi sınırları dışında sahip olduğu tek toprak parçasıdır.
Türbe’de, Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu ve ilk padişahı Osman Gazi’nin dedesi ve Ertuğrul Gazi’nin babası olan Süleyman Şah’ın naaşı bulunmaktadır.
Süleyman Şah yeni yurtlar aramak amacıyla boyu ile birlikte Fırat kıyısına gelmiştir. Kayı Boyu’ndan iki asker ile Caber’e gitmek için Fırat Nehri’nden geçerken boğularak vefat etmiştir. Ölümünden sonra beraberindeki iki adamı ile Caber Kalesi’nin eteklerindeki bir kümbete gömülmüştür. Türbe ve Caber Kalesi, Osmanlı Devleti yıkılınca Fransız Suriye Mandası sınırları içerisinde kalmıştır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin Fransa ile yaptığı Ankara Antlaşması ve Lozan Antlaşması’na göre kale ve türbe Türkiye’nin toprağı sayılmıştır. 1938’de Türbe yanına Jandarma Karakolu İnşa edilmiş. Toprağın ve Türbenin korumasını Türk Askeri yapmaya başlamıştır.
1973 yılında Suriye Hükümeti Tabka Barajı’nın yapımının bitirileceğini ve türbenin Esed Baraj Gölü’nün suları altında kalacağını bildirmiştir. Bu yüzden türbe ve karakol Halep İline bağlı Karakozak Köyündeki 10.096 m²’lik yeni yerine taşınmıştır.
Türbe ve Mimarı
Türbe, tipik Türk stili yüksek duvarlar ile çevrilidir. Kaledeki eski türbe ise, 1144 yılında Halep Emiri Zengi Atabek tarafından başlatıldı ve oğlu Nureddin tarafından tamamlandı. Selahaddin Eyyubi, türbeyi koruma altına aldı. 1260 yılında Moğollar tarafından yıkıldı. Daha sonra kaledeki türbe, 1510’lu yıllara kadar bakım görmedi. Yavuz Sultan Selim, bölgeyi fethettikten sonra tekrar düzenlenip restorasyon yaptırdı. Suriye’nin 1973’teki baraj inşaatının yükselen suları bölgeyi tehdit edince, Suriye ve Türkiye ortak çalışması ile türbe Halep’in Karakozak köyü yakınına taşınmıştır. 2003 yılında Teşrin Barajı’nın inşası ile birlikte yükselen su seviyesinin yeniden türbeyi tehdit etmesi üzerine türbe ve karakol alanı etrafına suya karşı destek dolgular inşa edilmiştir.
Oğulları
Süleyman Şah’ın Sungur Tekin, Gündoğdu, Dündar Bey ve Ertuğrul Bey adında dört oğlu vardı. Sungur Tekin ve Gündoğdu, kabileleriyle birlikte eski yurtlarına döndü. Dündar Bey ve Ertuğrul Gazi, 400 çadırlık aile efradıyla beraber yeni bir yurt aramak için Pasin ovası ile Sürmeliçukur yöresine gittiler.
Rüştü Kam
……………………………………..
*TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ İLE SURİYE ARAP CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ARASINDA SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ TAHKİMAT
PROJESİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN ANA TUTANAĞIN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN
Kanun No. 4989
Kabul Tarihi : 16.10.2003
MADDE 1. – 22 Ocak 2003 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Suriye Arap Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesinin Uygulanmasına İlişkin Ana Tutanak”ın onaylanması uygun bulunmuştur.
MADDE 2. – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Suriye Arap Cumhuriyeti
Hükümeti Arasında Süleyman Şah Türbesi Tahkimat
Projesinin Uygulanmasına İlişkin Ana Tutanak
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Suriye Arap Cumhuriyeti Hükümeti,
İki halk arasındaki tarih, kültür ve gelenek yakınlığının ve dostluk bağlarının çok yönlü bir işbirliğinin geliştirilmesi için gerekli zemini oluşturduğuna dair inançlarını belirterek ve konuya ilişkin olarak yapılmış olan anlaşmaları dikkate alarak,
Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesinin uygulanmasına ilişkin aşağıda yer alan maddeler üzerinde anlaşmaya varmışlardır.
1. – Süleyman Şah Türbesinin, Suriye, Karakozak mevkiinde bulunan ve Suriye Tarafınca inşa edilen Teşrin Barajı Gölü sularından etkilenmekte olan yeri, Türkiye Tarafınca hazırlanan Tahkimat Projesinin, Türkiye-Suriye işbirliği ile uygulanması suretiyle tahkim edilecektir.
2. – Süleyman Şah Türbesinin tahkimatı ile ilgili projenin uygulanmasındaki Türkiye-Suriye işbirliği;
a) Türbenin bahçe duvarları dışında yapılması gereken çepeçevre çalışma platformu ile Türbeden itibaren Halep-Haseki anayoluna kadar olan bağlantı yolunun Suriye Tarafınca,
b) Türbenin bahçe duvarları altında yapılması gereken fore kazıkların inşaatı ile Türbe arazisi içerisinde yapılması gereken her türlü inşaat, tahkimat, düzenleme, tamirat ve 6. maddede gösterilen bina yapımı faaliyetlerinin Türkiye Tarafınca, yapılması suretiyle sağlanacaktır.
3. – Yukarıda belirtilen işbirliği hükümleri uyarınca gerçekleştirilecek faaliyetlerin maddi sorumlulukları, faaliyeti gerçekleştiren Tarafa ait olacaktır.
4. – Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesi, bu Ana Tutanak ve eki olan Teknik Protokol ile Türkiye Tarafının yapacağı işlerin ihalesinin kesinleşmesinden sonra imzalanacak Uygulama Protokolunda öngörüldüğü şekilde, eksiksiz olarak gerçekleştirildiği takdirde Türkiye Tarafı, Suriye Tarafından, Süleyman Şah Türbesinin Teşrin Barajı sularından etkilenmesi dolayısıyla uğranan zararlara ilişkin olarak, bir tazminat isteminde bulunmayacaktır.
5. – Süleyman Şah Türbesinin Tahkimatı Projesinin gerçekleştirilmesine ilişkin çalışmalar sırasında, değerli arkeolojik eser bulunduğu takdirde, Türkiye Tarafı; Suriye yasa ve mevzuatı gereğince davranacağını ve bu eserlere zarar vermeyeceğini taahhüt eder.
Suriye Tarafı ise, bu eserlerle ilgili olarak yapacağı işlem ve incelemelerin, en kısa zamanda ve çalışmaları geciktirmeyecek şekilde yapılacağını taahhüt eder.
6. – Süleyman Şah Türbesi arazisi içinde bulunan karakol binasının bodrum katı, Teşrin Barajı Gölü sularının yarattığı etkilerle kullanılmaz duruma geldiği için, Türk Tarafınca mevcut karakol binası yıkılarak, yerine, taban alanı 260 m2’yi aşmayacak, zemin kat taban kotu 330,50 m’yi aşmayacak şekilde tek katlı bir karakol binası inşa edilecektir. Yeni binanın inşaatı sırasında, eski binanın batı, kuzey ve doğu duvarlarının çevre duvarlara olan uzaklıkları aynen korunacaktır.
7. – Süleyman Şah Türbesinin Tahkimat Projesine ilişkin çalışmaların projeye ve tekniğe uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanması amacıyla, sözkonusu çalışmalar sırasında, Türk tarafınca gerek duyulursa, Türk teknik kontrol mühendisleri bulundurulabilecektir.
Bir Suriye teknik görevlisi, sözkonusu Ana Tutanak ve eki olan Teknik Protokol hükümlerinin gereği gibi uygulanıp uygulanmadığının saptanması amacı ile, tahkimat çalışmaları sırasında, zaman zaman inşaat sahasını ziyaret edebilecektir.
8. – Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesinin, zaman geçirilmeden ve mevcut hasarlar büyümeden gerçekleştirilebilmesi amacı ile, Suriye Tarafı, Türbeyi Halep-Haseki ana karayoluna doğrudan ve en kısa güzehgâhtan bağlayacak ulaşım yolu ile Türbe bahçe duvarları çevresindeki çalışma platformunu inşa ederek, bu Tutanağın yürürlüğe gireceği tarihten itibaren dört ay içinde Türk Tarafınca yapılacak çalışmalar için hazır hale getirecektir.
9. – Türk Tarafınca yapılacak çalışmalar için ihtiyaç duyulan yaklaşık 15. 000 m2 alanındaki şantiye arazisi, elektrik ve su bağlantıları yapılabilecek şekilde, bu Tutanağın yürürlüğe gireceği tarihten itibaren dört ay içinde Suriye Tarafınca hazır hale getirilecektir.
10. – Süleyman Şah Türbesinin Tahkimat Projesi kapsamında Türkiye ve Suriye Taraflarınca gerçekleştirilecek işlerle ilgili hususların ayrıntılarını belirtmek üzere hazırlanan “Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesinin Gerçekleştirilmesine İlişkin Teknik Protokol” bu Ana Tutanağın ekidir.
11. – Türk Tarafının yapacağı ihalenin kesinleşmesinden sonra, Taraflar arasında ayrıca bir Uygulama Protokolu imzalanacaktır.
12. – Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesinin gerçekleştirilmesi için Suriye Tarafı yürürlükteki mevzuat hükümleri çerçevesinde gereken her türlü kolaylığı gösterecektir.
13. – Süleyman Şah Türbesi Tahkimat Projesinin gerçekleştirilmesi sırasında Türk Tarafınca ihtiyaç duyulacak idarî ve malî kolaylıklar, Suriye Tarafına diplomatik yoldan iletilecek, Suriye Tarafınca özenle incelenecektir.
14. – Bu Ana Tutanak ve eklerinin uygulanması sırasında Taraflar arasında çıkabilecek uyuşmazlıklar iki taraf arasında yapılacak görüşmelerle çözüme kavuşturulacaktır.
15. – Ana Tutanak ve eki olan Teknik Protokol, akit Tarafların mevzuatlarının gerektirdiği işlemlerin tamamlanması ve karşılıklı onay bildirimlerinin diplomatik kanallardan yapılmasının ardından yürürlüğe girecektir.
16. – Aşağıda adları bulunanlar, herbiri kendi Hükümetlerince usulüne uygun olarak yetkili kılınmışlar ve Ana Tutanağı imzalamışlardır. Ana Tutanak ve eki olan Teknik Protokol 22 Ocak 2003 tarihinde Ankara’da Türkçe ve Arapça dillerinde ve her metin aynı derecede geçerli olmak üzere iki orijinal nüsha olarak düzenlenmiştir.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ SURİYE ARAP CUMHURİYETİ
HÜKÜMETİ ADINA HÜKÜMETİ ADINA
Umur APAYDIN DR. M. Khalıd Al KALLAS
Büyükelçi Toprak Reformu Kurumu
T.C. Dışişleri Bakanlığı Genel Müdürü
Konsolosluk İşleri Genel Müdürü
