PLASTİK GEZEGEN
Güncel olayların arkasından yetişmeye çaba gösteren, öncü düşünceler üreten köşe yazarlarına toplum olarak okurlar çok şey borçludur. Önemli gün, siyasi etkinlikleri zamanında okura ulaştıran habercilere selâm olsun. Günlük yazı, makale ve haber iletme oldukça zor iş.
Yazılarımın yapı taşını bir hafta boyunca bir heykeltıraş gibi sağına, soluna geçip düzeltme, değiştirme için zamanım olduğu için şanslıyım.
Günlük olay ve haberlerin önünden, arkasından koşturmadan yaşamımda kazandığım deneyimlere dayanarak hayatımızda daimi, kalıcı konuları seçip, okuru öğrenmeye, bilgilerini tazelemeye, hatırlatmaya ve üniversite öğrencilerini araştırmaya teşvik ediyorum. Böylece acil çözüm aralarında okura nefes alması için çaba gösteriyorum.
Türkiye’de geçirdiğim emekli Yaz tatilimde görülen plastik yığını nerdeyse plastik ülke denecek kadar ortadaydı. Bulgaristan sınırından itibaren görülmüyor, diye plastik ürünler kullanılmıyor anlamı çıkarılmasın. Avrupa ülkelerinde yaşanan çöp kültürü bu intibayı veriyor. Yani ortalıkta görülmüyor, ama belki daha fazla kullanılıyor.
Yetmiş yıllarında çıkan bir petrol krizinde Ajda Pekkan’ın
Aman petrol, canım petrol şarkısında, önce gülümsedik sonra önemini kavradık. Modern çağda gezegenimizde plastik ürünlerin en ücra köşelerine kadar ulaştığını görüyoruz.
Ben de geçirdiğim trafik kazasından sonra hasarlı arabayla Berlin’e gelebilmeyi plastiğe borçluyum. Sağlık sorunu nedeniyle tamiri beklemeden yola çıkmaya karar verdik. Didim’de tamir ustası arabanın camsız arka kapısını plastik folyo ile yapıştırdı. Bavul, çanta diğer eşyaları teker teker plastik folyo ve torbalarla paketleyip yola çıktı. Yağmur korkusundan ziyade rüzgâr basıncından açılan yeri, hemen yapıştırmazsak plastik perde tamamen uçabilirdi.
Nasrettin Hoca misali yapıştıra, yapıştıra yol aldık. Yapıştırmada kullanılan band da kaliteli plastikten yapılmıştı. Bu şartla aman plastik, canım plastik şarkısıyla yarı korku, yarı gülerek dile kolay 3000 km geldik.
Okudukça, düşündükçe konunun içinden çıkılmasının zorluğunu kavradım. Bu yazımda tarihi, günlük hayatımızda önemine vurgu yapmaya, başka bir yazımda zararlarını sıralamaya karar verdim. Neden ve nasıl kullanımı azaltabiliriz sorunlarına cevap vermeye çalışacağım.
Plastik başlık olarak kullanılıyor, ama lastikte bu kavramın içinde. Tarihi çok eskilere gidiyor, Latin Amerika’da milattan önce bin beş yüz yıllarına kadar varlığı biliniyor. Kauçuk gibi bitkilerden ve bilhassa ağacın sıvı maddelerinden yapıştırmak amacı ile kullanılıyor. Bugün ham petrol, doğal gazdan da elde ediliyor.
İlk defa kim icad etti sorusuna birçok bilim insanı, kimyacı ve çeşitli firmaların çalışması sonucu olarak cevap veriliyor.
Elastik form verebilme özelliği ile ilk defa (1839) Goodyear’in fikir babası olduğunu Alman Plastik Tarihi Kurumu Başkanı Günter Lattermann’dan dinliyoruz.
Bisiklet lastikleri, priz ve radyo ilk yapılanlar. İlk defa patent başvurusunu John Weslev Hyatt yapıyor. O zaman bilârdo topları fildişinden yapılıyor ve pahalıya mal oluyordu. İlk defa bu oyunda kullanılan toplar sunî malzemeden yapılmış oldu. Yarı sentetik bu ürünü 20. Yüzyılda Phenol ve Formaldehyd’den elde edilerek ilk tam plastik ürünü olarak piyasaya sürüldü. Kimyacı Baekeland’ın adını taşıyan Bakalit elementiyle endüstri alanında üretime geçilebildi. Plastiğin hayatımızda yer almadığı bir alan yoktur. Bütün gıda maddelerini paketleme, saklama ve endüstride yapılan ürünler saymakla bitmez.
Plastik torbaların yasak edildiği ülkeler var. Doğaya, insan sağlığına zararlarını başka bir yazımda devam edeceğim.
Hoşça kalın!
İlter Gözkaya-Holzhey
Bu konuda okuduğum yazı:
Pia Ratzesberger, Anfänge des Plastiks – Kunststoffe aus dem Neandertal, Süddeusche Zeitung (SZ), 11.September 2014
Bu konuda izlenebilecek TV yayını:
Bayerisches Fernsehen’de (BR) 3 Kasım, Salı günü,
Saat 19:00 ‘Gesundheit- alles Plastik.’
