Bu sorun tüm medyayı meşgul ediyor. Gün geçmiyor ki kredi borçları nedeniyle psikolojik krize girenler, ailede cinayetler ve intiharlar söz konusu olmasın. Hırsızlık aldı başını gidiyor. Her ne kadar turizme etkisi olmasın diye konu edilmesede benim yaşadığım sitede sık sık geçen yaz oldu, bu yaz daha yeni başlıyor. Bir çok önlemler alındığı halde uykusuz gece geçirenler var. Maalesef turistlerin bulunduğu mekânlardaki güvenlik önlemleri kendi vatandaşları için alınmıyor. Hırsızlık cezalarının caydırıcı olmadığı söyleniyor.

Bilhassa Amerika’lılar borçla yaşıyorlar. Zira orada borç üstüne faizli borç yapılabiliniyor. Hele kredi kartlarının sağladığı kolaylıklar kontrolü tamamen kaybetmeğe getirdi.

Bu nedenle çok yakında kredi kartı krizi başlayacak. Yine onların emlâk borçları dünyada küresel krize yol açmıştı, acısını bütün dünya insanları çekiyor. Çözüm önerileri çok sınırlı olduğundan, bu felâketin nasıl neticeleneceği belirsiz görünüyor.

Ekonomi uzmanları paranın insanlar üzerine etkisinin kuvvetini itiraf etmeye çekiniyorlar. Para ile ilgili sözcükler sık sık dile getirilse bile, insanlar için ruhsal anlamı üzerinde durulmuyor.

Para insanda tutku, gerilim ve kıskançlık gibi yoğun duyguları besliyor. Diğer yanda özgüven veriyor, hedefe ulaşmak için gayret göstermeyi kamçılıyor.

iltergh-20-07-b.jpg

İnsanın para ile ilişkisi çok yönlüdür. Bazıları harcamaya kıyamazken, bazıları parayı elinde tutamıyor, yarınını düşünmeden harcıyor. Araştırmalara göre para karşısında sağlıksız davranışlar beyinde nikotin ve kokain gibi uyuşturucuya benzer geçici olarak haz veriyor. Elbette para beyine direk gitmiyor, ama düşünce ve duygular aracılığıyla etkiliyor.

Paraya duyulan açlık ve yiyeceğe duyulan açlık ile doğrudan bir ilgi olup olmadığı yeni bir araştırma konusudur.

Normal bir değiş tokuş aracı olmaktan çıkan para bazılarının gözünü kör ederken, kimilerinin fazla değer vermediğinin nedenleri ve karakterle ilgisi henüz açıklanmadı.

iltergh-20-07-a.jpg

Para insan ilişkilerinde büyük bir güç kaynağı. Kavgasız miras paylaşımı hemen hemen yok gibi. Varlık bölüşümünde zaman zaman cinayetler bile oluyor.

Para karşılığında mal ve hizmet alıp verilir. Bunların ekonomik değerleri tesbit edilir.

Çağlar boyunca doğada az bulunan maddelerden yapılmıştır. Örneğin; altın gümüş gibi değerli metaller, deniz kabukları hatta sigara dahi çok eşya ve mal para işlevi görmüştür. Parayı milattan önce Lidya’lılar bulmuştur. Ondan önce mal ve eşyalar değişimi yapılıyordu.

Geçen yüzyılın başında Türkiye’de para birim olarak kullanılıyordu. Hatta üzerinde para birimi resmi olan mektup pulu vardı.

Bir hak ölçüsü olan para karşılığında altın stoklar ve devlet merkez bankasına koyduğu altın karşılığı para basar. Fiat sistemine bağlı Türkiye’de iki malın değişiminde para, bir üçüncü mal olarak araya girer.

Arz ve talebin rahatlıkla karşılanmasını sağlıyan para, sermaye birikimi ve yatırım aracı olarakta kullanılır.

Şu durumlarda paranın şakası bile hoş değildir:

Harcamalar sırasında eşine yalan söyleyerek aldatma.

Yoksulluk ve varlıktan kaynaklanan utanç duygusu.

Gereksiz harcamalarla yetişkin çocukların kendi ayakları üstünde durmayı engellemek.

Birden fazla kredi kartı kullanarak bütçeyi aşmak.

Aşırı harcamaları karşılamak için sağlığı kötü etkileyecek kadar çalışmak.

Dost ve akrabaya para dağıtarak güç kazanmayı amaçlamak.

Parayı istifleyerek aşırı derecede cimri olmak.

Paranın birey üzerinde yaptığı etkiyi kavrayanlar paraya bir ilâç ve bir dost gibi davranabilirler.

Para üzerine birkaç atasözü:

Cimrilik para ile birlikte büyür (çoğalır).

Vakit nakittir.

Dost ile ye iç, alışveriş etme.

Biri paranın beyi, diğeri onun kölesi.

Parayı veren düdüğü çalar.

Paran çoksa derdin de çoktur.

Parası az olanın derdi de az olur.

Para parayı çeker.

Paran çoksa dostun da çoktur.

Para çok şey yapar, sevgi (aşk) herşeyi.

Parası olan istediğini alabilir. Bu nedenle statü ile eş değerde nitelik taşıyor. Benim yaşadığım sitede bekçi, işçi ve bahçıvanların ön adları ile çağrılması, komşuların ise birbirlerine ‘Bey’ diye hitap etmesi yalnız Didim’de mi, yoksa tüm Türkiye’de mi böyle, bilmiyorum. Bunu yalnız sosyal sınıfa ve tahsile bağlayamayız. Herhalde varlık ve parayla ilgisi var, diye düşünüyorum.

Paranın yitirilmesi ciddi bunalıma ve ailede sorunlara, hatta ayrılmalara sebep oluyor.

Paradan bu kadar çok konuşulan günümüzde ruhbilimsel boyutunu kavramaya çalışırsak, çocuklarımıza parayla daha sağlıklı bir ilişki için örnek olabiliriz.

Sevgili okurlarım, istediğiniz paraya kavuşmanız dileğiyle!

 

İlter Gözkaya – Holzhey 

Emekli Öğretmen

 

 

Kaynaklar:

Vikipedi, Bilim Teknoloji, Cumhuriyet, Temmuz 2009, T.C. Merkez Bankasi