Deniz kenarında Ege ve Akdeniz kıyılarında tatilini geçiren gezginlerin her an gördüğü, içiçe yaşadığı kum plajları. Çocuklar yaptıkları kale, köprü ve tünellerle el becerisi kazanıyor fantezi dünyaları gelişiyor. En kolay en ucuz yapı malzemesi olduğu için hiç düşünülmeden kullanılıyor. Öğrencilerim harfleri kumda yazarak öğrenirdi.
Tuz için milattan önce ilk savaşların yerini bu gün petrol aldı. Yarın kum ve su paylaşımı için savaşılırsa hiç şaşmamalı. Doğada bulunan hiç bir madde sonsuz değildir, bitmez sonu gelmez sanılmamalıdır. Alman-Fransız yapım ARTE TV’u bilim insanları ve çevreci örgütlerin dikkatini çekmek için kum üzerine bir yayın günü yaptı. Çok geç olmadan farkına varılıp, doğanın ekolojisi korumaya alınmalıdır.
Dubai’de firavunlara has yüksek binalar inşa edilirken Avustralya’dan kum ithal edileceği kimsenin aklına gelmez. Zira yanında çölde kum dolu, ama işin aslı öyle değilmiş. Çöl kum tanecikleri fırtınadan aşırı derecede etkileniyor, aşınarak düz oluyor. Bu nedenle bağlayıcı özelliği kaybolduğundan yapı endüstrisinde kullanılmıyor.
Beton yaparken üçte biri çimento, üçte ikisi kum karıştırılıyor. Orta büyüklükte bir ev yapımında 200 ton, 1km otoyoluna 30 bin ton kum harcanıyor. Kişi başına harcanan kum miktarı su ihtiyacına eşit oluyor. Bilhassa gelişmesini tamamlamayan ülkelerde yapı endüstrisi başını almış gidiyor. Artık çevreyi küresel anlamda algılamalıdır. Ticareti elinde tutan mafya Hindistan’dan dünyaya yayılıyor. Kum işlerine para veriliyor, kum satılmadığı, yani ucuz olduğu için korunmuyor. Birçok küçük adalar yeryüzünden sessizce siliniyor. Ülkeleri idare edenler el altından bu kum ticaretine göz yumuyorlar. Deniz ve akarsu yataklarından pompalarla çekilen kum deniz ve nehir canlılarını yok ediyor. Küresel anlamda bazı bölgelerde artık balıkçılıkla geçinenler işsiz kalıyor. Daha önemli doğanın ekoloji dengesi bozuluyor. Akarsular derin ve kumsuz kalınca hızlı akıyor ve sellere sebep oluyor.
Cam sanayisinde, kozmetik, uçak parçaları yapımı hatta bazı gıda maddelerinde kum görünmez parça. Aklımıza gelen her şeyde kullanılıyor, bilgi sayar parçaları, banka kartları yapılırken kuma gerek var. Yoğun bir şekilde harcanan kum Ekosistemi alt üst ederken, gelgit olayları değişime uğruyor.
Kıyılara çok yakın yapılan binalar deniz dibinden alınan kumlarla çökme tehlikesine girecekler. Denizin normal yaşamı negatif olarak etkilenecek.
iltergh-08-07-a.jpg
Kumun içeriğinde barındırdığı bazı kıymetli minareller ticaret hırsını daha da kamçılıyor, altın, pırlanta, kalay ve titan gibi. Kontrol altına alınmayan kaçak ticaret kaçınılmaz durumda.
Jeolog Michael Welland Kum adında kitap yazarak ülkeleri idare eden sorumlu politikacıları bilinçli olarak tartışmaya, önlem almaya çağırıyor.
Kum harcaması ölçüsüz, kontrolsüz bir durumda devam ederse, Gezi Parkı olayları gibi birden patlayabilir. O Halde büyükler konuya önem vermelidir. Yoksa gençler doğa için direnme zorunda kalır.
Deniz kenarında plajda konuştuğum öğrenci yerli ve yabancı konuk gezginler kumu konu olarak aldığım için, bilhassa üniversite öğrencileri hayret ediyor. Neden kum ve doğa ilişkisi konu edilmiyor, sorun neden bu kadar geç fark ediliyor? Yeşilkent site dernek yönetimi, Didim Belediyesi’nin gönderdiği üç kamyon kum için seviniyor. Sağ ol Başkan, plajımıza yalnız turist göndermiyorsunuz.
Gerek Almanca, gerek Türkçede kum kelimesinin önemi pek görülmüyor. Sel gider kum kalır, atasözünden başka bir deyim de, artık o, kumda oynasın! Umduğunu bulamama anlamında. Dar bir boğazla birbirine bağlanmış iki cam kaptan oluşan kum saati bilinen bir zaman ölçümü. Çocuklar dış fırçalarken kullanılmalı.
En çok silisli kültelerin ufalanmasından oluşur, deniz kıyısı, çay ve akarsu yatağında pek bol bulunan ufak, sert tanecikleri incelerken doğanın sabrı ve direnç gücünü görüyoruz. Kumdan ufak taneciklere balçık, daha iri olanlara çakıl denir. Her ikisi de yapı endüstrisinde kullanılır.
Bol bulunduğu gibi kalmaz, kıymetini bilmek, hoyratça kumu kullanmadan önce doğaya saygı gösterip kıymetini bilme insanın görevi ve sorumluluğundadır.
Vücuttaki bezlerin yaptığı, örneğin böbreğin boşaltım yollarında ince ve katı kum tanecikleri oldukça ağrı yapar. Büyümeden önce çok sıvı alıp, bilhassa bira içme tavsiye edilir. Çevre bilinci olan insanların bulunduğu cam kırığı bulunmayan temiz kumlu plajda yalın ayak yürüme masaj yerine geçer.
Hoşça kalın, ama kumsuz kalmayın!
İlter Gözkaya – Holzhey
Emekli Öğretmen
Kaynak:
ARTE TV Programm-Zeitschrift Mai 2013
Krieg um den Sand – Die neue Umweltzeitbombe
Kitap tavsiyesi:
Michael Welland, Sand: A journay through science and the imagination, Oxford University Press, New York, 2009
ISBN 978-0-19-9-563180
