HUZUR ALMAYA
İnsanın yaşadığı şehirde gönül rahatlığı ile kalacağı bir yer vardır. İzlenen bir tiyatro veya opera oyunu, dinlenen bir konseri okunan bir roman kısa süreli huzur verir. Bu esnada insan dertlerini, sorunlarını, korkularını, telâşlarını unutarak iç rahatlığına erişir.
Berlin’de Türklerin huzur almaya gittiği yer Tiyatrom’dur.
Felsefe akşamında Dr. Ufuk Yaltıraklı Huzur romanını seçmişti.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın 1949 yılında yayınlanan bu romanı gerçekten huzurdan ziyade izleyicilere birçok soru ve öneri verdi. İlk öneri romanı okumak.
Yazar 1901 yılında doğmuş, Birinci Dünya Paylaşım Savaşını ve akabinde Kurtuluş Savaşını yaşamış. İkinci Paylaşım Savaşının Türkiye’de yaptığı etkilere çok yakından şahit olmuştur.
Birçok eseri 1962 yılı ölümünden sonra yayınlanmıştır. Büyüklüğü de geç anlaşılmıştır.
Son yıllarda eserleri Avrupa’da çeşitli dillere çevrilmiştir. Şu anda önümde romanın Türkçe ve Almanca’sı var. Türkçe tekrar basılırsa, Almanca ’da verilen bilgiler alınmalıdır. Yazar hakkında ve yaşadığı devre ait tarihi, sosyal bilgiler daha etraflı ele alınmış. Genç nesillerin anlaması için eski Türkçe kelimelerin yeni Türkçede karşılığı verilen bir kelime listesi mutlaka ilave edilmelidir.
Yaşadığı zamanda kendi yazar ve şair arkadaşları tarafından bile değeri anlaşılmamış. Bugün de Türkiye’de görülen kutuplaşma, o zamanda sağcı veya solcu diye köşeye itilmiş. Aydınların huzursuzluğu anlatılan bu roman büyük bir tartışmayı getirmemiş. Getirseydi bu gün gelinen noktada belki daha az sorun olabilirdi.
Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde reformlar eski ile yeni özümlenmeden sentezi yapılmamıştır. O tarihte zaman kaybedilmemesi gerekiyordu. Romanda en etraflı bilgi ve düşünce müzikle ilgili. Türk Klasik Müziği hakkında çok güzel bilgiler içeriyor.
Avrupa’da yaşayan Türkler hem Türk Halk Müziği, hem Batı müziğinden zevk alırken o zaman yapılan reformlara minnettardır. Geçiş çabuk yapılmış olabilir, bu arada kaybolan değerler vardır. Okul müzik kitaplarında melodilerin çoğu Almanca’dan alınmaydı. Hazıra konma, Avrupa’ya özenti, taklit etme vardı. Eski ile yeni sentezi olmalı diyen sanatçılar zamanında doğru anlaşılmamıştır.
Bu romanın yazıldığı 1949 yılında Avrupa savaştan toz duman olmuş. Türkiye’yi iyi idaren politikacı İsmet İnönü sayesinde savaşa girmemişti. Fakat etkileri az olmadı, bilhassa Türkiye Yahudi inançlı Alman bilim insanlarını korumaya alınca, işi dayanması kolay olmamıştı.
Bu romanda işlenmemiş konu yok. O zamana ait hastalık, ölüm, doğa, kozmik unsurlar, medeniyet, sosyal konular, çeşitli ruh halleri, estetik fikirler iç içe veriliyor.
Fazla şiir yazmadığı halde şair denmesi, tasvirlerini şiirsel ifade etmesinden kaynaklanıyor. İstanbul üzerine yazanlara ilk gösterilecek kaynak kitap. Okura kelimelerle resimler sunuyor. Kalitesi yüksek çok iyi bir film dizisi olur.
Cumhuriyet aydınlarının belli bir dünya görüşüne, bir hayat düzenine kavuşamamış huzursuzluklarını dile getirdiği için bu romana o zaman sahip çıkılmamış.
Zamanında konuşulmayan korkular, sorunlar toplumu ileride huzursuz eder. Bugün tabu edilen konular, gelecek yıllarda düzeltilmesi imkânsız olabilir.
Adet, gelenek ve kadın erkek ilişkileri romanda Mümtaz ile Nuran’ın aşkını anlatırken çok yoğun olarak dile getirilmiş, Nuran ailede ilk boşanan, çocuklu bir dul kadındır. Toplumda sosyal kontrol ona tekrar sevme şansı verecek mi, kitabı bitirince görülecektir.
Evli çiftlere akraba, arkadaş dost etkileri mutlu olma şansı verir veya vermez. Şeytan rolü Suat’a yakışacak gibi görülüyor.
Türk kültüründe huzura olan ihtiyaç doyumsuzdur. Bu apartmanlara verilen adlardan da anlaşılıyor. Diğer dillerde yaşlılar evi derken, Türkçe’ de huzur evi denir. Huzur hakkı ödenek verilmesi anlamında kullanılır. Huzura çıkarılmadan önce yabancı diplomatlar önce huzur salonuna alınırlar. Diğer dillerde bekleme salonudur.
Sevgili okurlarım, size huzur verenlerle beraber olmanızı, huzurunuzu kaçıranlardan uzak durmanızı diliyorum.
İyi okumalar! Hoşça kalın!
İlter Gözkaya-Holzhey
Kaynaklar:
Ahmet Hamdı Tanpınar, Huzur roman, Dergâh Yayınları, 22ç Baskı
ISBN: 978-975-995-247-1
Almancası:
A. H. Tanpınar, Seelenfrieden (çeviren: Christoph K. Neumann)
Sonsöz Wolfgang Günther Lerch, Unionsverlag Berlin
ISBN: 978-3-293-10013-8
