Etik töre bilimi anlamında, yunanca ethos yani töre sözcüğünden türemiştir [1]. Felsefenin dört ana dalından biridir. Ahlâk kavramının doğasını anlamaya çalışırken yanlışı doğrudan ayırma amacını güder.
Batı ahlâk felsefesi diye tanımlarken, türkçede ahlâk bilimi olarak açıklanır. Bu nedenle türkçede ahlâk sözcüğüne eş anlamlı da kullanılır.
Etiğin içiçe girmediği hemen hemen hiçbir bilim dalı yoktur. Yazılı metine dayanmadan halkın yaşam deneyimleriyle oluşturduğu kurallara Etik Kanunları diyoruz. İnsan davranışının etiksel temelleri sosyal bilimlerin hepsine yansır:
Antropolojide bir kültürün, diğer kültürlerle ilişkisi, karmaşıklığı açığa çıkarılma çabası.
Ekonomide kıt kaynakların eşit paylaşılmasını içerir.
Politikada gücün rolünü inceler.
Sosyolojide grup dinamiklerin köklerinin etkisi araştırılır.
Hukukta kanunlar yapılırken toplumun etik anlayışı göz önünde tutulur.
Krimonolojide etik davranış övülür, etik olmayan davranışlar kötü olduğu için çevreye, topluma zarar verir.
Psikolojide etik olmayan davranışlar tesbit edilerek, ruh tedavisinde işlerlik kazanır.
Etik sosyal bilimler dışında kalan çeşitli bilim dallarına da yayılmıştır. Örneğin biyolojide biyoetik, ekolojide çevresel etik adıyla önemli bir yer teşkil ediyor.
Etiğin tarihsel gelişimi, farklı etik anlayışları, antik çağdan bugüne kadar filozofların düşünceleri ayrı bir makale konusudur.
Analitik felsefe, etik geleneksel olarak üç ana alana ayrılır:
Meta-Etik, Normatif Etik, uygulamalı Etik.
Asıl bu yazımda anlatmak istediğim Almanya’da okullarda birçok eyaletlerde uygulanan Etik Dersi’dir.
Yıllarca derslerimde hıristiyan din dersi olan çocuklar alındıktan sonra, ailesi din dersi yapmasını istemeyen öğrenciler ve müslüman öğrenciler, yani geride kalan öğrencilerle içimde garip bir duyguyla ders yapardım. Seksen yıllarından itibaren geriye kalanlar çoğaldı. Zira bunların çoğunluğu aileleri eski Yugoslavya’dan Arap ülkelerinden ve Türkiye’den gelen öğrencilerdi. Yıllarca müslüman çocuklar yok sayıldı. Bu ders saatleri onlar için sadece meşgul edilme anlamına geliyordu.
Bu ayırımcılığa karşıt olarak Etik dersi yürürlüğe girdi.
2000 yılından beri çok olumlu netice alındığı halde etik dersinin mecburi dersten, yani eskiden olduğu gibi isteğe bağlı ama tekrar hıristiyan dini dersi zorunlu olsun deniyor.
Bunu hıristiyan din dersi isteyen aileler, çok kültürlü, çok dinli toplumu yok sayanlar istiyor. Müslümanların bu konudaki düşünceleriyle ilgili henüz birşey okumadım, duymadım.
Etik dersi zorunlu (Pflichtfach), din derslerinin seçmeli ders (Wahlfach) olarak kalmalıdır:
Çünkü öğrenciler derste öteki yapılmıyor, biz oluyorlar. Hıristiyan bayramlarını hıristiyan çocukları, İslam Bayramlarını müslüman çocukları ve diğer dinlerden olanlar aynı derste birbirlerine anlatıyorlar.
Öğrenciler daha geniş bir genel bilgiye sahip oluyorlar.
Bilhassa hıristiyan çocukları diğerlerini yok saymamayı, dinlerin aslında ne kadar birleştirici olduğunu kavrıyacaklar.
Önemli günleri birlikte kutlayarak, barış ve dayanışmaya daha çok hizmet edilecektir.
Konular herkesi, toplumun bireyleri olarak ilgilendiriyor. Bu derste ele alınan konular diğer Sosyal Bilgiler derslerinde devam edilebilinir. Tersi de mümkündür, yani bu derste ele alınan bir konu diğer derslerde devam edilebilinir.
Daha iyi açıklamak için üçüncü sınıf Etik dersinden örnek vermek istiyorum. Şu konular var [2]:
Bütün insanlar öğrenmelidir. Öğrenmek okulda bitmez. Bütün ömür
Boyu öğrenmeliyiz. Çaba ve çalışmanın neticesinde seviniyoruz.
Bir birimize karşı davranışlarımız. Özürlülere karşı davranış-
larımızı kontrol edelim.
Birlikte kuvvetliyiz. Bir günlüğüne barış. Kavga etmeyi öğrenmeliyiz. Kıskançlık ve sonuçları. Haklı davranmak. Önyargı, neler tipik kızlar veya tipik erkek çocukları içindir? İncitmeden eleştiri yapmak…
Bu ve buna benzer konular barış, dayanışma, medenî cesaret, eleştirel kişilik, hoşgörü ve daha çok sayabileceğimiz olumlu davranışları eğitilmiş olacaktır.
Karşılaştırmak için bir de beşinci sınıf İslam dersinden [3] örnek vermek istiyorum. Bu konuların Etik dersinde bütün çocuklarla birlikte yapılması insanlığın kazancı olacaktır. Bu kitapta gördüğümüz gibi din dersi kitapları Almanya’da ve çocukların yaşadığı diğer ülkelerde yazılmalıdır.
Birlikte Yaşam: Toplumda yaşam, birlikten güç doğar, yalnızları yalnız bırakmıyalım, müslüman olmayanlarla birlikte yaşam…
Huy Güzelliği: Sevelim, kin tutmayalım, adaletli olmak, özür dileme, barışma, sabır aydınlıktır….
Allah Evreni ve İnsanı Yarattı: Şükretmek, dünya çok güzel, hayat (Hacıvat ve Karagöz), doğayı korumayan cana zarar verir, canlılar, insan canlıların düşüneni…
Dinî Bayramlarımız ve Kutsal Günler….
Anlaşmazlık: Ben haklıyım, bilerek yapılan kötülük, pişmanlık, kavga yapmak öğrenilir, Tahta Çanaklar….
Yukarda verdiğim öğretim programından örnekler, hangi dine ait olursa bütün çocukların eğitimi, benliklerin gelişmesi için elzemdir.
Sevgili Veliler ve tüm toplumun geleceği için sorumluluk taşıyan vatandaşlar, 26 Nisan’da 23 Nisan Çocuk Bayramı’ndan hemen sonra, oylamayı kaçırmayınız. Veli Derneklerinin sözlerine kulak verelim…
Hoşça Kalın
İlter Gözkaya – Holzhey
Emekli Öğretmen
Kaynaklar:
[1]
Vikipedi, Özgür ansiklopedi, Etik-Türkçe
[2]
Unterrichtsmaterialien Ethik im 3. Schuljahr
1999, Oldenbourg Schulbuchverlag GmbH, München
[3]
Dinimiz ve Biz, 5. Klasse, 1992, Schulbuchverlag Anadolu GmbH,
Hückelhoven
