0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

-Dalyan, Fethiye, Saklıkent, Xantos-

– Dalyan, Caretta Caretta kaplumbağalarıyla ün yapmış 10.000 nüfuslu bir kasaba. Dalyan’da meşhur olan bir de plaj var. İztuzu Plajı. İztuzu Plajı aynı zamanda Caretta Caretta deniz kaplumbağalarının yumurtalarını bıraktığı yer. Burası Plaj, aynı zamanda tatlı su ve tuzlu suyun birleştiği yer-

Denizli/Kale-Muğla

 Muğla’ya gitmek için Kale yolunu kullandık. Çam ormanlarının içinden salına salına iniyoruz yokuş aşağı. Rakım 1050 den rakım 10 na doğru. Tansiyon hastaları için sıkıntılı bir durum. Aynı günde bu kadar irtifa fazla…Yol durumundan dolayı hızlı da gitme şansımız yok. Ancak bu dağ manzarasının güzelliğini, çam ormanlarının güzelliğini anlatmaya kelimelerin gücü yetmiyor. Virajlardan kıvrıla kıvrıla ilerliyoruz. Bu arada rehberimiz yörede yetişen tarım ürünlerinden bahsediyor: Tavas’ın pidesinden, Kale’nin biberinden, Kızılcanın leblebisinden, tütününden, Kızılcabölüğ’ün pekmezinden bahsediyor. “Dümdüz ova. Çanak gibi ve verimli. Ne eksen yetişir.” Kızılcabölüğün yetiştirdiği halk ozanı da unutulmadı. Özay Gönlüm’den bahsediyorum. Özay Gönlüm’den söz edilir de Kaptan sezgin duyarsız kalır mı…, Umman Ninenin mektupları:

“Ey benim umudumun gandili, gözyaşımın mendili, dağdan bayırdan aşırmadığım, dilden gönülden düşürmediğim, türküylen yörüttüğüm duaylan böyüttüğüm, gardan-gıştan gayırdığım, bazlamaylan doyurduğum, tarlada toprağım, ağaçta yaprağım, bi tenem yavrım benim, nasılsın baken eyi misin len? Amanın yavrııım, dün bizim tığkuyrukların Osman Çavuşun garısı Dudu, bi kız daha doğurdu. Tam altı dene gızlı oldular gari. Geçenlede köyün gayvesinde oğlan bubuları Osman Çavuşunan eğlene eğlene bi hal olmuşla:

“Düzine gızlı bubeya bakın bubeya”
“Altı gızın olup düşüncene, uyuz ol da gaşın akideş”
“Ee oğlum Osman, erkek olsun erkek olsun da gözünü sevdiğim, isterse merkep olsun”
“Çavuşdayı, gocu gölün sazlısından, adamın yedi gızlısından korkcesiniz arkedeşler”

İşte böyle… Adamcağız kayvesini bile içemeden kakmış yerinden. Tam bizim gocu kapının önünden geçiyodu, suratı bi garış, yüzü garanlık, ”aayy oğlum” dedim “neye canın sıggın Çavuş? Gel bakem anlatıve bi noldu?” Sağolsun geldi anlatıvedi, ben de içini serinletiverem deye iki laf edivedim. ”Eee Osman oğlum” dedim, “Sen neeneeyon onların aklını?”

“Ne edem gari hadi deyiveesene?”

“Goca ırabbım öyle münasip gömüş. Çok şükür elleri ayakları düzgün. Sen en iyisi son gızının adını gader koy. Bu benim gaderim yaşasın gayınpederim’ deyive, çık işin içinden anasını saten. Hem ne derle: Çıranın özü, baharın yazı, erkek adamın gızı olur len, boş vee sen onlara…”

Öyle dedim emme, Osman yılık burnunu accık daha yılıktırdı.

“Bu senin dediğin züğürt tesellisi Gocu Ninem” dedi. ”Meselenin halli ortada, belli. Garıyı değiştirmek ilazım. Yarın Akören’e varcen, oğlan doğurganı bi garı bulcen, alcen, eve getircen. Dudu istemezse babasının evine postaleecen…”

Yaaa, demek öyle etcen. Yazık, köy gadınının yazgısı bu işte.

Gocası deel mi? Hem dövee, hem sevee, hem de govaa.  Yüzyıllardır böyle gelmiş, emme gitmez böyle. Gitmemeli deyom, değiştirmeli bu kafayı deye bekleeyom. Gadınlar çeker zahmet küreğini, erkekler yiyiveri gaymağına böreğine. Elbette çocuk kısmı hocasından, kadın kısmı gocasından accık çekincek. Eyi de gocular da oyle gubur gubur guburdanmayacak. Bi de Osman Çavuş’u irezil ettikleri yetmeyomuş gibi garısı Dudu Gelin’i de irezil ediyolamış ya. Hani beş oğlan anasıyım deye gurd gurd gubaran bizim Cıbıl Hatçe vaa ya. Tutmuş Dudu Gelin’i çeşme başında, ”Oğlan doğuranlaa övünüveesin, kız doğuranla dövünüveesin. Gocu dünya bi gemi, akıl yelkeni, fikir dümeni, doğur oglanı da yaşatıveesin seni” deye, gas gas gasılcen, gurd gurd gubarcen diye, nerdeyse fistanını yırtcek eğri bacaklı, domates suratlı, çirkin karı.

Ülen çocuk kısmısının oğlanı kızı mı olumuş! Yaylanın çayırlısı, evladın hayırlısı. Hem zoba odunsuz, erkek gadınsız olmaz. Güzel ırabbim böyle yazmış gocu gablı defterine. Bilmeyen vasa bilsin, duymayan vasa duysun gari hey heeeeeey.”

Denizli’yi Özay Gönlüm tanıttı dünya aleme. O zamanlar kızdılar Özay Gönlüme, Denizli’yi rezil etti diye. İyi ki Özay gönlüm varmış. Ondan sonra Denizli bir daha ozan yetiştiremedi. Ben kendisini rahmetle anıyorum. Sevgili Özay, sen rahat uyu mezarında bir gün birisi senin ‘Yaren’ine sahip çıkacak ve senin bıraktığın yerden başlayacak çığırmaya…

Emin öğle yemeğini çam ormanlarının gölgesinde yemeyi teklif etti. Kabul edildi. Köy yoğurdu, köy ekmeği, köy yumurtası, gözleme, saç kavurması ve şiş kebap, yanında domates, biber ve ayran…seç beğen ve siparişini ver. Biz de öyle yaptık. Uzunca bir masa kuruldu hemen oraya, etrafına sıra sıra oturduk. Trafik fazla olmadığı için duyduğumuz ses kendi sesimiz ve Ağustos böceklerinin sesi ve çam ormanlarının hışırtısı. Arkasından bir de tavşan kanı çay…

Muğla

 Yemekten sonra yolumuza devam ettik. Muğla’dayız. Muğla Üniversitesi’nin kampüsüne yakın bir yerde otobüsümüz de karnını doyurmak istedi ve girdi bir benzinliğe. Fırsattan istifade bizler de birer çayda burada içtik. İhtiyaç giderenlerimiz de oldu. Muğla şehir turu, rotamızda yok. Akyaka’ya gideceğiz. Akyaka son zamanlarda ismini duyurmaya başarmış bir yermiş. Sıfır noktasına inmeden önce tepeden Gökova Körfezi’ni de fotoğraflayacağız.

Azmak çayı

 Azmak çayı, tüm görkemiyle bizi bekliyor. Halk dilinde “Su kaynağı” anlamına gelen Azmak Çayı’nın suları Torosların batıdaki uzantısı olan Sakar tepesinden çıkan kaynak sularıymış. Berraklığı olağanüstü. Suyu sodalı olan Azmak çayı, Akyaka’nın doğusundan başlayıp 2 km’lik bir parkur izleyerek Gökova Körfezi’nden denize dökülüyormuş, derinliği yer yer 8 metreyi buluyormuş.
Azmak Çayı’nda bir tur atmak için tekneler kiraladık. Tekne turu yaklaşık yarım saatmiş. Doğanın renk uyumu ve suyun berraklığı başımızı döndürdü desek yalan olmaz. 8 metreye kadar ulaşan derinlikte bile suyun dibindeki taşların rengini, yosunların hareketlerini, sazların köklerini seçebiliyoruz. Orada yaşayan ördekleri, kazları ve balıkları izlemek ne kadar da huzur veriyor.
Suyun en derin seviyeye ulaştığı noktada kaptanımız tekneyi durdurdu. Hem çevreyi yakından inceleyebilmemiz hem de fotoğraf çekmemiz için durdurmuş. Mankenler sahne aldı ve fotoğraflar çekildi. Bu arada çay kenarında başlarını birbirlerinin omuzlarına koyan sevgililer de gözümüzden kaçmadı. Sevgiliye en güzel cümlelerin kurulacağı, şiirlerin yazılacağı, aşkların ilan edileceği yer Azmak Çayı’nın kenarından başka neresi olabilir ki…

Akyaka doğal bir akvaryum. Azmak çayı, doğal güzellikleriyle ünlü Gökova Körfezi’ne dökülen dere. Akyaka, su samurundan deniz kaplumbağasına kadar onlarca hayvan türü ile, bazıları tropikal iklimlerde yetişen farklı bitki türlerine ev sahipliği yapıyormuş.
Türkiye’de çok az yerde yaşayan benekli tatlı su kaplumbağası, buradaymış. Nesli tükenmek üzere olan su samuru ve su tavuğu buradaymış.

Azmak deresi o eşsiz güzelliğiyle bizleri büyüledi. Antik kentlerden ve 7 kiliselerden sonra Azmak çayı ile başka bir aleme açıldık. Bu kapı hem doğanın eşsiz güzelliğine ve hem de antik kentlere açılan kapı. İkinci durağımız Dalyan. Kaplumbağa cenneti.

Dalyan

 Dalyan, Caretta Caretta kaplumbağalarıyla ün yapmış 10.000 nüfuslu bir kasaba. Dalyan’da meşhur olan bir de plaj var. İztuzu Plajı. İztuzu Plajı aynı zamanda Caretta Caretta deniz kaplumbağalarının yumurtalarını bıraktığı yer. Burası Plaj, aynı zamanda tatlı su ve tuzlu suyun birleştiği yer. İztuzu Plajı. Plaja Dalyan İskelesi’nden tekneyle gideceğiz. Tekne önce kaya mezarlarının önünden geçiyor. Dalyan’ın binalarının bittiği yerden itibaren delta başlıyor. Ana kanalı takip ederek, balıkların denize kaçmasını önleyen kapıdan geçiyoruz. Kapıyı geçtikten sonra tam doğa harikası bir su yolda ilerliyoruz. Bir tarafta kuşlar, altımızda balıklar, yosunlar, kenarımızda sazlar ve çevrenin o muhteşem güzelliği. Doğa ile baş başa keyifli bir yolculuk. Sonunda İztuzu Kumsalı. Kumsala ayak bastığımız taraf, tatlı su. Karşımızda ise bol tuzlu bir deniz, Akdeniz!

Serdar’ın bu açıklamalarından sonra bindik tekneye ve hayıflandık. Bu Cennet Vatanı bugüne kadar biz niçin gezmedik, tanımadık. Bizleri kendi ülkesine yabancı olarak yetiştirenler utansın. Tekne ilerledikçe hayranlığımız artıyor ülkemizin bu güzel köşesine. Herkes ya eşine ya da arkadaşına aynı duygularla başka başka cümleler kurarak tekne turunun tadını çıkarıyorlar. Bu arada Emin, teknede zeybek oynayarak geziye anlam katıyor. Ama bu kez Emine eşlik eden yok. Emin kim bilir kaç kez geçti bu su yolundan. Bizler ilk defa geçiyoruz. Bu manzaranın tadını çıkarmak lazım.

Hemen ilerde sağda kayalara oyulmuş kaya mezarları var. Eski inanışa göre insanın mezarı ne kadar yüksekte olursa o kadar tanrıya yakın olurmuş ve o yüzden kayalara kazılırmış kralların ve önemli insanların mezarları…O günkü gibi bugün yine aynı ihtişamla orada öylece duruyorlar. Tekne fotoğraf çekmemiz için yaklaşabildiği kadar yaklaştı mezarların bulunduğu dağın eteğine doğru. Bizlere deklanşöre basmak kaldı.

“Kaunos harabeleri burada. Kaunos kaya mezarlarının yapı itibarıyla dünyada başka bir örneği yok, 2 bin 400 yıldan bu yana geçmişe şahitlik ediyor bu mezarlar. Kaunos, M.Ö. birinci bin yıla tarihleniyor. Binlerce yıl önce nasıl ve hangi aletlerle yapılabildiği anlaşılamayan Dalyan Kaya Mezarları, içine oyulduğu dağdan bağımsız görüntüsü ile de izleyenleri gerçekten büyülüyor. Ancak kireçtaşından oyulan mezarlar ilgisizlikten yok olmak üzere.  Mezarların önündeki sütunlar tahribat nedeniyle çoktan yok olmuş durumda. Kaunos’un hikayesi şöyledir: Yunan mitolojisine göre, tanrıların tanrısı Zeus, Menderes Nehri kıyısında Tanrıça Leto’yu hamile bırakmış. Tanrıça Leto’nun ikizleri olmuş: Apollon ve Artemis. Apollon’un oğlu Miletos da yıllar sonra büyük babası ile büyükannesinin beraber olduğu o yeri bulmuş ve orada Milet kentini kurmuş. Ülkesini genişletmiş ve Karya adını vermiş.

Karya Kralı Miletos’un da ikizleri olmuş. Erkeğe Kaunos, kıza Byblis adı verilmiş. Ergenlik yaşlarına geldiklerinde, Byblis, erkek ikizine âşık olur. Bu aşk, kardeş sevgisinin çok ötesindedir. Kız kardeşinin yasak aşkına karşılık vermeyen Kaunos, yanına dostlarını alarak ülkesini terk eder. Güneye doğru yol alır ve şimdi kendi adıyla anılan bu yerde yaşamaya karar verir.

Kaunos’un gidişine üzülen Byblis, o kadar çok gözyaşı döker ki, hâlâ Dalyan’da akan ve Calbis adı verilen pınarlar, o gözyaşlarından oluşmuştur derler. Kaunos’un hasretine dayanamayan Byblis, sonunda kurtuluşu kendini kayalardan aşağı atmakta bulur.

Kaunos şehrinden günümüze uzanan ve şehrin ihtişamını ortaya koyan eserlerden biri de şehrin tiyatrosudur. 5 bin kişilik muhteşem bir tiyatro. Zamanında iki katlı imiş.

Kaunos’u önemli kılan yapılardan biri de kentin surlarıdır. Surlar, Kaunos’un batısında antik limandan başlayıp, topoğrafik yapıya uyarak bazen keskin, bazen yumuşak dönüşler yaparak Balıklı Dağı’nın zirvesine kadar ulaşır. Bu surların, Kaunos’u karadan gelecek saldırılara karşı koruduğu anlaşılmaktadır. Yer yer genişliği 4 metreyi bulan surlar, koca koca taşlar yontularak, birbirine geçirilerek harçsız yapılmıştır. Kaleyi kuşatan çift sıra surların M.Ö. V. Yüzyıl’da yapıldığı belirlenmiştir. Ören yeri girişinden tiyatroya giden yolun sağında güzel bir kilise vardır. Bu kilisenin en önemli özelliği Anadolu’da bulunmuş ilk kubbeli kilise olmasıdır.

Kaunos Antik Kenti, Dalyan’ın tam karşısında. Ama maalesef Kaunos ile ilgili Dalyan’da ne bir müze ne de tek bir tarihi eser var! Bir aslan heykeli Köyceğiz’de. Diğer eserlerin Ankara, Fethiye ve Bodrum müzelerinde olduğu söyleniyor.

Kaunosluların paralarının çoğunda tanrılardan haber getiren melek olduğuna inanılan İris figürü yer almaktadır. Ancak ilginç bir şekilde İris’in baktığı yön ile koştuğu yön farklıdır.”

İztuzu’na doğru yol alırken arkamızdan bir bot hızla yaklaştı teknemize ve sordu: “Mavi yengeç yemek ister misiniz?” Önce şaşırdık. Bizim şaşkınlığımızı anlayan kaptan soruya açıklık getirdi. “Eğer yengeç yemek isterseniz arkadaş, dönüşümüze kadar yengeçleri hazırlayacak, onun için şimdiden sipariş vermeniz gerekiyor.”

Arkadaşlar birbirlerine baktılar, “yengeç de yenirmiymiş”… “Yengeç haram eğil mi?” falan diyenler oldu. Herkes bana baktı. “Hocam sen ne diyorsun” der gibisinden.  Yemek isteyenler parmak kaldırsın da siparişi verelim dedim ve mesele anlaşıldı. Siparişleri verdik. Dönüşte söylenildiği gibi yengeçler hazırlanmış. “Kim önce yiyecek” yine herkes birbirine bakıştı. Cesaret gösterip de ben başlıyorum diyen olmadı. Alışkanlıkları birden bırakmak oldukça zor. O yaşa kadar haram denilen ama niçin haramdır sorusuna cevap alınamayan tipik bir örnekle yüzleşiyoruz. Buna mahalle baskısı deniyor… Ben besmeleyi çektim ve attım ağzıma yengeci. Ne yalan söyleyeyim. Nasıl bir tad ile karşılaşacağım bilmiyorum. Biraz da sıkıntılıyım. Harika bir lezzet. Hep beraber yedik, daha yok mu diye de ardını da aradık…

İztuzu

 “İztuzu Plajı nesilleri tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan Caretta Carettaların en önemli üreme merkezlerinden biridir. Dalyan halkı, yüzyıllar boyunca deniz kaplumbağalarını korumuşlar. Bu sevimli hayvanlar da vefa borcu olarak Dalyan sahilini betonlaşmaktan kurtarmış, böylece doğa harikası bu beldenin adını tüm dünyaya duyurmuşlar. Caretta Carettalar tenis topu büyüklüğündeki yumurtalarını 2-3 senede bir burada bırakırlar ve giderler. Kaplumbağalar, arka ayaklarını kullanarak açtığı çukurlardan birine gömerler yumurtalarını. Bir seferinde 100 yumurta birden yumurtlarlar.

Yengeçler, balıklar, kuşlar, tilki ve köpek gibi hayvanlar yumurtaların düşmanıdır. Yeni doğan yavruları yemek için sabırsızlıkla beklemektedirler. Tüm bunlar doğal bir sirkülasyon. Ekolojik denge böyle kuruluyor. Yumurtadan çıkan yaklaşık 80 civarındaki yavrulardan ancak çok azı yaşamlarını sürdürüp yetişkinler arasına katılabiliyormuş.

Nisan ayında Dalyan’a İztuzu plajına gelmeye başlayan Carettaların burada ki en önemli besin kaynağı mavi yengeçlerdir. Burada çiftleşen eşler Mayıs ayından itibaren yumurtlamaya başlıyorlar. Bu süreç Temmuz ayının sonlarına kadar sürüyor.” Şimdi anlıyoruz mavi yengeç yakalamanın niçin yasak olduğunu.

“Ayrıca dünyada başka örneği olmayan antik tuz fabrikası da Dalyan’dadır. Tuzlanın çanakları, binlerce yıl geçmesine rağmen hâlâ sapasağlam ayaktadır. Bugün dahi aynı verimlilikle kullanılabilecek durumdadır. Dalyan, doğal su kanalı, suları filtre eden gür ve yüksek sazlıkları, bu sazlıklarda yuva kurmuş 180 çeşit kadar kuş türüyle dünyada eşine az rastlanır bir yerdir. Günlük ağaçları, değişik sünger çeşitleri, çok çeşitli kelebek ve bitki türleri gibi ekolojik özellikleri bakımından da olağanüstü bir doğa harikasıdır Dalyan .”

Emin Oruç Dalyan’a gelip de balık yemeden gitmek olmaz dedi. “Akşam yemeğini Fethiye’de yiyecektik” hatırlatmasına, “Olsun orada da yeriz” şeklinde cevap verdi. İskeleden restorana doğru yürüdük. Yol üzerinde Dalyan merkez camii var. 18. y.y’a ait olduğunu söyledi rehberimiz. Burada öğle ve ikindi namazımızı cem ederek kıldık. Sonrasında hedef restoran. Mekân temiz, işletme sahibi ve çalışanları güler yüzlü. Hizmet etmek için, adeta birbirleriyle yarış ediyorlar. “Levrekler tavsiyemizdir” dediler. Tavsiyeye uyduk. Lezzetliydi. Karnımızı tıka basa doyurmamamız gerekiyor. Akşam yemeği Fethiye’de Yörük çadırında yenilecek. Izgarada Levrek, yanında yeşillikler olacak da biz karnımızı tıka basa doyurmayacağız, olacak iş midir bu.  Olmadı zaten…

 Fethiye

“Fethiye’nin tarihi, M.Ö. 5 bin yılına kadar uzanır.  Likyalılara kadar gider. Likya Uygarlığı, günümüzde Akdeniz Körfezi ve Fethiye Körfezi arasında yer alan Teke Yarımadası’nda kurulmuştur. Bu kente antik dönemde “Işık Yurdunun İnsanları” anlamına gelen Likyalılar sahip olmuştur. Daha sonra Roma İmparatorluğu tarafından işgal edilmiş, bu dönemde “uzak diyar” anlamında Meğri (Makri) ismiyle anılmıştır. Roma İmparatorluğu ikiye bölündükten sonra Fethiye (Meğri) Doğu Roma/Bizans İmparatorluğu’nun sınırları içinde kalmıştır. Osmanlı toprağı olması ise 1424 yılına denk gelmiştir. Cumhuriyet’in kurulmasıyla Muğla’ya bağlanan Meğri, 1913 yılında Şam’dan havalandıktan sonra Teberiye yakınlarında uçağı düşürülen pilot Fethi Bey’in ismine ithafen Fethiye olmuştur (1934). Kent bugün (2017) nüfusu yaklaşık 152.000 civarındadır.”

Ve Fethiye’deyiz. Otelimize yerleştikten sonra Yörük çadırına geçtik. Kıl çadırda akşam yemeği yenilecek, yöre sanatçılarından Ege türküleri dinlenecek ve isteyenler de zeybek oynayabilecek. Ayrıca Kerimoğlu İsmail’in gayretleriyle kurulan Yörük Müzesi ziyaret edilecek. Evet sırasıyla bu etkinlikler yapıldı. Yörük Çadırlarında ikram edilen Yörük kavurması, katmer, yayık ayranı, höşmerim, tarhana, Yörük kebabı, dağ çayları, nefis Türk kahvesi beklentimizin de üstünde beğeni kazandı.

Yemekten sonra, sevgi dolu, hasret dolu, coşku dolu, aşk dolu Ege türküleri ile hoş bir vakit geçirdik.

Yörük müzesi bizzat İsmail Uzunoğlu tarafından büyük bir özveri ile hazırlanmış. Yörüklerin tarih içinde kullandıkları eşyaları toplamak o kadar da kolay olmamış. Serde Yörüklük olunca müzedeki eşyalardan etkilenmemek mümkün olmuyor haliyle. Fethiye yöresine genellikle Karakeçili Türk Boyları yerleşmiş.

Kayaköy

 “Kayaköy birbirinden çok farklı iki yerleşim alanından oluşmaktadır. Osmanlı Devleti‘nin son dönemlerinde, tamamı Rum, 3.000 nüfuslu bir kasabadır.  O günkü adı Levissi. 1923 yılında gerçekleşen mübadeleyle Levissi’de yaşayan Rumlar Yunanistan’a göç ederken Kayaköy’e de Selanik ve civarından gelen muhacirler yerleştirilmişler.

30 Ocak 1923 tarihinde Lozan’da imzalanan Yunan ve Türk Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol’e göre Türkiye’deki Rum-Ortodokslar ile Yunanistan’daki Müslümanların (Türk olmayanlar dahil) büyük bölümü karşılıklı olarak yer değiştirdiler. Mübadele kapsamına giren kişiler ile mübadele kapsamına girmeyen kişiler arasındaki ayırımın ana kıstası ırk ya da dil değil, din olduğu için Rum denilenlerin arasında, Türkçe ’den başka dil bilmeyen ve konuşmayan Türk denilenler arasında da Türkçe konuşmayan ama Müslüman olanlar vardı.

Mübadele ile 1.200.000 Ortodoks Hristiyan Rum Anadolu’dan Yunanistan’a, 500.000 Müslüman Türk de Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmek zorunda kalmıştır.

Osmanlılar, Rumlardan boşalan bu köye yerleşme yerine ovaya yerleşmeyi tercih ettikleri için köy boş kalmış. Zorunlu göç gerek Türk gerek Yunan ekonomisinde yaklaşık 20 yıl süren ağır bir krize yol açmıştır.”

Köyün hayalet görüntüsünde olmasının nedeni, bugüne kadar bir çivi bile çakılamamasıdır. Evlerin ahşap olan kesimleri ve çatılar, zamanın acımasızlığına boyun eğmek zorunda kalmışlar. Bazı evlerin pencereleri yerinde olsa da çoğunluk artık harap durumdadır. Mutlaka Kültür Bakanlığı ya da ilgili kurum ve kuruluşların bu köye el atması gerekmektedir. Köy evleri butik otellere dönüştürülebilir, aslına sadık kalınarak, köye yakışır. Bir de bizim hazine avcılarımızı bu tür yerlerden uzak tutmak gerekiyor. Köyün en yüksek tepesine kadar tırmandık. Fotoğraflar çektik, çekildik. Mübadele üzerinde konuştuk. İnsanlar yerlerinden edilmişler ama, kendi milletinin insanlarıyla birlikte yaşamanın insanlara mutluluk vereceğini de unutmamak gerekiyor. Sadece dini inançları açısından mübadelenin de doğru olmadığını düşündük. Irk üzerine yapılan bir mübadele olsaydı daha mantıklı olurdu dedik.

Köyün girişinde seyyar satıcılar var. El işleri satıyorlar. Meyve satanları da var.

Saklıkent Kanyonu

“Kanyonun uzunluğu 18 km, yüksekliği 200 m’dir. En dar yeri 2 metre kadar. Kanyonun tabanı şiddetli akan suyla dolu olduğundan, su içinden geçmek imkansızdır. Giriş, kanyonun dik yamaçlarına demir çubuklarla tutturulan 200 metrelik tahta bir köprüyle yapılıyor.

Kanyon, ismini içerisinde bulunan 7 adet mağaradan almaktadır. Ancak bu mağaralara ulaşmak mümkün değil. Bunun için gerekli çalışmalar yapılmamış.”

Saklı kent harika bir kanyon. Su sesi, kadın sesi ve para sesi demişler ya. Kanyonu görünce ve burada biraz vakit geçirince bu tespite katılmamak mümkün değil. Para ve kadın sesinin tecrübesini yaptığımız için geriye su sesi kalmıştı. Saklı Kentte onu da tecrübe ettik. Eşinizle birlikte Saklıkent Kanyonu’ndaki köprüden elele tutarak geçmek dünyalara bedel bir mutluluğun yaşanmasını sağlıyor.  Köprüden sonra su ile tanışıyorsunuz. Suyun hem içinden yürüyüp hem de sesini dinlemenin ayrı bir zevki var. Suyun içindeki taşların üzerinde oturanlarımız, suların aktığı o dağ yamaçlarına tırmananlarımız ve suyun içine ayaklarını sokanlarımız var. Su soğuk. İçimi çok lezzetli. İçtikçe içesiniz gerekiyor.

Çavdır köyü

Saklıkent’ten dönüşte Cuma vakti yaklaşmıştı. Yolda Çavdır Köyü var. Namazımızı köyde eda edelim diye teklifler geldi. Daha vakit vardı. Namazımızı Kaş’ta da kılabilirdik, Kalkan’da da. Ama çoğunluk köyde kılma taraftarıydı. Arkadaşlar dağ havası teneffüs etmek istediler anladığım kadarıyla. Çavdır köyü çam ormanlarının içinde dağın yamacına kurulmuş bir köy. Ne toplu ne de dağınık denecek bir yerleşimi var. Otobüs yanaştı caminin sokağına. Kimsecikler yok ortalıkta. Biz otobüsten inince birer ikişer gelmeye başladı köylüler. Onlar da bizim gibi sohbet etmeye meraklı kişiler. Köy bu. Herkes birbiriyle her gün ne konuşacak. Bir yabancı ile belki değişik sohbetlere yol verebilirler. Öyle de oldu, derken hoca da geldi. Genç bir delikanlı. Köylülerle sohbetimize o da katıldı. İyi ki kalmışız köyde. Namaz vaktine kadar ilerden geriden, sohbetler açıldı. Siyaset konuştuk, din konuştuk, terörü konuştuk… Sohbetimiz kahkahalarla kıvamına ulaştı.  Ezan okundu. Hanımlarla birlikte girdik camiye. Hanımlar üst katta kıldılar Cuma namazını.

Hoca sevgi ve saygı konusunu ele alan bir hutbe okudu. İçerik olarak dolu değildi. Merkezi sistem dahilinde okunuyormuş hutbeler. Ancak ben hoca efendiye bu hutbeyi değil de kendiniz bir hutbe okusanız daha iyi olmaz mı? Sorusunu yönelttim. O da benim gibi düşünüyormuş aslında, ama sıkıntılar oluyormuş zaman zaman, şikâyet ediyorlarmış. Partizanlık çok kötü bir şey. Korktuğu belli hocanın. Şikâyet olursa soruşturma geçirme ihtimali varmış. Merkezi hutbelerin bir merkezden tüm Türkiye’de aynı anda okunması anlamlı bir uygulama aslında. Ancak hutbelerin içi boş. Doldurmak lazım. İmamlar hutbelerin konusunu esas alarak kendi cemaatlerinin ihtiyaçlarına göre ilaveler yapabilmeliler. Kendi gelişimleri için de bu yolu seçmeleri uygun olur kanaatindeyim.

Gözleme

 Namazdan sonra köylülere, köyde gözleme yapanlar var mıdır?  Diye sual ettim. “Var ama sezon daha açılmadığı için bulmak zordur” dediler. “Belki falancaya rica etsek pişirebilirler “diye de ileve ettiler. Birbirlerini o kişi ile ilgili tasdiklediler. “Olabilir…” Öyleyse denenebilirdi. Biz de öyle yaptık. Köyün biraz aşağısında ve yolun solunda bir ev tarif ettiler. O evi bulduk. Arabamızı sağa çektik ve hep beraber otobüsten indik. İsteğimizi anlattık.  Biz gözleme yemeye geldik siz pişirir misiniz yoksa biz mi pişirelim? dedim. “Hazırlık yapmak lazım, ateş yakmak lazım, gözlemenin içinin hazırlanması lazım, hamur yoğrulması lazım, yerler daha ısınmadı, soğuk oldukça zahmetli bir iş…” Ve mazeretler sıralandı…Ancak teklifimiz de kabul edildi.

Asker eviymiş orası, biraz da heyecanlanmışlar biz otobüsle gelince. Her an şehit haberi gelebilirmiş. “Askerde çocuğunuz varsa diken üzerinde oturuyorsunuz” diye durumu açıklamaya çalıştılar. Biz de katıldık onlara. Allah’ım bu terör belasından kurtar bu güzelim vatanı. Artık anaların göz yaşları akmasın…

Kalabalık bir aile, çoluk çocuk giriştiler gözleme pişirmeye. Bizim bayanlardan bir kısmı sohbet ederken bir kısmı da terasta uykuya daldı. Asker eşi de oradaydı. Güzel bir köylü kızı. Hayası, onu daha da güzelleştiriyor. Terör belasının acısını en çok o hissediyor olmalı. Allah kolaylık versin, kolay değil. Zaman zaman telefonla görüşüyorlarmış eşiyle. Sesini duyunca rahatlıyormuş.

Bir kısmımız yol kenarında volta atarken bir kısmımız terasta sohbete daldık. Gözleme sevdamız yerini ev sahibiyle sohbete bıraktı. Ev sahibiyle sohbet etmek ve o dağ köyünün tadını çıkarmak gözlemeden daha da lezzetli geldi bize. Çok da neşeli bir ortamda yedik gözlemelerimizi. Yanında ayran ve söğüş…

Ayrılırken hüzünlendik, onlar da hüzünlendiler. Sanki kırk yıllık ahbaplığımız varmış gibi.  Tekrar bekleyeceklerini söylediler ve el salladılar. Arkamızdan su bile döktüler. İşte Anadolu insanı budur. Candır onlar…

Hedefimiz de Xantos var. Böylesine güzel ortamdan, güzel insanlardan, doğadan ve nefis gözlemelerden sonra antik kent Xantos’a gidiyoruz. Bu kez otobüsümüzde yorumlar farklı. Saklıkent’in üzerimizde bıraktığı etkiden, dağ manzarasının verdiği hazdan, Cuma namazından ve gözlemeden, gözlemeyi yapan annelerimizden, terörden ve terörün çirkin yüzünden bahsediyoruz. Her birimizde ayrı ayrı etki barakmış Çavdır köyü. Anadolu insanının misafirperverliğine bizzat şahit olduk… Yol üzerinde, Kalkan ve Kaş’ı gördük. Denizle sarmaş dolaş olmuşlar. Bir ileri bir geri dans ediyorlar. Belliki birbirlerine aşıklar. Manzara harika, derken Xantos’a geldik.

Xsantos

 “Xsantos Antik Çağda Likya’ya başkentlik yapmış bir şehirdir. Kentte ele geçen en eski kalıntılar M.Ö. VIII. yy’la kadar gider. Pek çok tarihi olaya ve savaşa sahne olan kentten günümüze ulaşan kalıntılar arasında kaya mezarları, lahit mezarları ve Likya kültürüne özgü dikme mezar anıtları vardır. Likya akropolü vardır. Akrapol; eski Yunan kent devletlerinde, genellikle bir tepe üzerinde bulunan, çevresi surlarla çevrili, içinde sarayın, önemli yapıların ve tapınakların yer aldığı iç kale demektir. Bir başkent olarak burada bulunan eserler diğer antik kentten çok farklıdır. Ancak İngilizler burada ne var ne yoksa hepsini taşımışlar Londra’ya.

Şehir zaman zaman istilalara uğramış. Gün olmuş Persliler işgal etmiş, gün olmuş Romalılar işgal etmiş, Büyük İskender işgal etmiş, Araplar işgal etmiş…Önüne gelen Xsantos’u işgal etmiş ve işgalci şehri yerle bir etmiş. Likyalılar onlara inat şehirlerini her seferinde yeniden inşa etmişler. Ama olmamış. Sonunda pes etmişler. Hatta işgalleri gururlarına yediremedikleri için iki kez topluca intihar bile etmişler. Gururlarına düşkün olan Likyalılar düşmanla başa çıkamayınca onların eline esir düşmemek için toplu intiharları tercih ederlermiş.

Xantos’ta bütün bunlara rağmen Xantos antik tiyatrosu, erken Hıristiyanlık döneminde yapılmış kilise, hâlâ görülebilecek eserler arasında. Nereidler Anıtının aslı Londra’dadır İngilizler çalmışlar. Geriye istenmiş ama İngilizler kulak ardı ediyorlar Türkiye’nin isteklerini.

Tapınak tipi mezar muhtemelen Xanthos hükümdarı Arbinas ve ailesi için yapılmış.  Charles Fellows’un Xsanthos’dan alıp götürdüğü belki de en güzel şey Nereidler Anıtı’dır.

Likyalı asillerin mezarlarının yüksek bir podyumun üzerine yapılması Persler’den edinilmiş bir gelenektir. Nereidler Anıtı’nın genel görünümü ise bir Yunan tapınağı formundadır.

Yunan mitolojisinde “denizin ihtiyar adamı” denilen, erdemli bir su tanrısı olan Nereus ile deniz tanrıçası Doris’in Nereidler diye anılan kızları vardı. Bu kızlar Okeanus’un da torunlarıydı. Bu kızların sayısı değişkendi; bazıları Akhilleus’un annesi Thetis gibi daha belirgin bir kişiliğe sahipti; ortak yönleri ise hepsinin çok güzel olmasıydı. Nereidler Anıtı, ismini sütunlar arasında yükselen Nereid heykellerinden alıyor.

Likya’nın en büyük şehirlerinden olan Xanthos, günümüze kadar ulaşmayı başaran nadide beldelerden birisidir. Xanthos; lahit mezarları, amfi tiyatrosu, mozaikleri ile gerçekten şahane bir antik kent.

Çok geniş bir alana yayılmış olan antik kentte Likya’dan, Roma’dan ve Bizans’tan birçok eser var.

Özgürlükleri için 2 kez topluca intihar eden bir milletin vatanı olan Xanthos kenti, birçok önemli özelliklerinin yanında acılarla dolu kent olarak bilinir. Tarihçiler, bu kentin defalarca yerle bir olduğunu ve yandığını ancak küllerinden tekrar tekrar doğduğunu yazarlar.”

Xsantos’tan aşağıya doğru bakınca bembeyaz bir ova görüyorsunuz. Sorduk rehberimize ova neden bembeyazdır? Dedi ki, “Burası ova değil seradır. Antalya deyince akla sera gelir.”

Devam edecek

Rüştü Kam