22:51 / Münih’te 23 Nisan coşkusu
News
News
“Sen beni, ancak bir saat süreyle yanıp sonra sönecek olan ateşle tehdit ediyorsun, fakat kötüler üzerine gelecek olan yargı ateşinden ve sonsuz cezadan habersizsin. Ne duruyorsun? Haydi, ne yapacaksan yapsana”
Berlin Türk Eğitim Derneği’nin (TED) organize ettiği ‘Ege ve Akdeniz Gezisi’nin amacı, 7 Kiliseleri ve o döneme ait Ege ve Akdeniz’de kurulan medeniyetlerin geride bıraktıkları kültürel değerleri tanımak ve ibret almaktır. Kur’an “Yeryüzünü gezin dolaşın ve ibret alın“ der (Neml 69). Dünyada kalacağımız kısa süre içinde alacağımız ibretlerle kendi yaşamımıza çeki düzen vermektir amacımız. Kur’an da zaten bu amacın gerçekleşmesi için bu tavsiyeyi yapar. Kur’an’ın tavsiyelerine zorunluluk olarak bakmak gerekir. Laf olsun torba dolsun anlayışıyla yaklaşılmamalıdır bu tavsiyelere.
Tur sorumlusu rehberimiz Emin’e sorduk, dünyada ilk kiliseler neden Ege’de inşa edildi? Anlattı: Evanjelistlere ve Kabalistlere göre, “Tanrı’nın İmparatorluğu kurulmadan önce Edom yani Anadolu fethedilecektir. (St. Pierre)
Ege Bölgesi çok zengin bir bölgedir. Liman şehirleri bu bölgededir. Medeniyetler de bölgenin coğrafi özelliğinden dolayı bu bölgelerde kurulmuştur. Nüfus yoğunluğu da bölgenin özelliğine göre bilinçli olarak buralarda oluşmuştur. Ancak bölge halkı putperesttir(Pagan).
Yahudiler Filistin’de yaşıyorlardı. Allah Yahudi halkının irşad edilmesi için onlara birçok peygamber gönderdi. Ancak Yahudiler o peygamberlere iyi davranmadılar. Allah’ın peygamberleri aracılığıyla kendilerine gönderdiği hem Zebur hem de Tevrat’ı tahrif ettiler. Allah son olarak Yahudilere yeni vahiylerle donattığı İsa’yı peygamber olarak gönderdi. Yahudiler İsa’nın da söylemlerinden rahatsız oldular. İsa Yahudilerin kurduğu yerleşik düzene çomak sokuyordu. Yıllarca oluşturdukları düzenin yıkılması demek, kazançlarının başkalarıyla paylaşılması demekti. Makam ve mevkilerin el değiştirmesi demekti.
O günün din baronları, kapital sahipleri, İsa’dan kurtulmanın yollarını aradılar. Ondan kurtulmanın tek yolu vardı o da onun Romalılar tarafından ortadan kaldırılmasıydı. İsa tek olan Allah’tan bahsediyordu. Romalılar ise putperest idi. Kararlarını verdiler ve O’nu Romalılara şikâyet ederek çarmıha gerilmesini sağladılar. Böylece İsa’dan kurtuldular. Ancak Havariler İsa’nın söylemlerini devam ettirdiler. İsa’nın çarmıha gerilmesi Yahudilerin fazla işlerine yaramadı. Hatta inançlıların sayısında artmalar başladı. Havarilerden de kurtulmak gerekiyordu.
Yeni plana göre, Havarileri Anadolu’ya göndereceklerdi. Anadolu’da Romalılar vardı ve putperestti. Havariler dinlerini Anadolu’da tebliğ etmeliydiler. Böylece hem Havarilerden kurtulacaklar hem de Romalılar arasında karışıklık çıkarılacaktı. Böylece Tanrı’nın İmparatorluğu kurulmadan önce Arz-ı Mev’ud’a ulaşmak için bir adım daha atacaklardı. Kolları sıvadılar.
İlk iş olarak, Tarsus’ta Hahamlık yapan ve ilerde Paulus diye anılacak olan Saul’u Filistin’e davet ettiler. Paulus Roma vatandaşıydı, zeki ve çalışkan birisiydi. Paulus’a planlar anlatıldı ve görev kendisine verildi. Sonrasında düğmeye basıldı, plan işlemeye başladı.
Rivayete göre, Kudüs’te gerekli görüşmeler yapıldıktan sonra Paulus geriye dönmüş ve Şam’a doğru yol alırken, İsa kendisine görünmüş. Paulus İsa’yı görünce heyecandan bayılmış ve yere düşmüş ve gözleri kör olmuş. Tedavi için, Hannaniya isimli bir Yahudi tarafından Şam’da bulunan Yahuda’nın evine götürülmüş. Üç gün boyunca, aç ve susuz bırakılmış. Bu süre içinde Paulus devamlı dua etmiş. Üç günün sonunda Yahuda Paulus’un gözlerinin üzerine elini koymuş ve Paulus’un gözleri açılmış. Hemen sonra orada vaftiz olmuş. Hahamlıktan vazgeçmiş. Paulus, İsa Mesih’in ismini milletlere, krallara ve İsrail oğullarına tanıklık etmeye çağıran bir elçidir artık. (Elç.İş.9:1-20)
Paulus, Anadolu’yu dolaşmaya başlamıştır. Ege, coğrafya, iklim ve ekonomik açıdan karar kılmak için uygundur. Bilhassa ‘Yedi Kiliseler ’in kurulduğu şehirler çok zengindir. Altın rezervleri bu bölgededir. Tarıma da elverişli topraklardır buralar. Aynı zamanda halk paganların zulmünden bıkmış olduğu için umut veren yeni bir dini kabul etmeye hazırdırlar. Paulus’un dinini kitlelere ulaştırması için zemin hazırdır. Paulus dinini anlatmak için Ege Bölgesi’nde karar kılmıştır.
Paulus’un tanıttığı bu yeni dinde İsa Allah’ın oğludur (Teslis inancı). İsa Romalıların putlarına dil uzattığı için çarmıha gerilmiştir, sonrasında ise göğe yükselmiştir. İnsanlar günahkâr olarak doğarlar, İsa insanların günahlarına kefaret olarak çarmıha gerilmiştir. Çocuklar vaftiz yapılarak asli günahtan kurtulacaklardır. İsa kıyamet yaklaştığında tekrar yeryüzüne gelecektir. O zaman Armageddon Savaşları çıkacak ve bu savaşların galibi İsa olacaktır. Çerçeve böyle çizilmiştir. Bu çerçevenin içinin doldurulması gerekiyordu. Bunun için ibadet evleri açılmaya başlandı. İbadet evlerinde domuz eti yemenin helal olduğundan, sünnet olmanın gereksiz olduğundan, şarap içmenin helalliğinden, teslisten ve asli günahtan v.b. bahsedildi.
Paulus, Hristiyan dinini yayarken kendi düşüncelerini de dine katarak ilerde kendisinin hâkim olacağı bir Hristiyan inancı oluşturmuştur. İngiliz tarihçi Wels’e göre Paulus, din konusunda oldukça bilgili ve çağın gereklerine ayak uyduran ileri görüşlü bir kişiliğe sahipti. Wels’e göre Paulus diğer dinlerden de uygun gördüğü birçok kuralı ve düşünceyi Hristiyanlığa aktarmıştır.
Paulus, kendisine verilen görevi başarıyla tamamlayınca Roma’ya çağrılmış ve Roma topraklarında fitne çıkardığı için idam edilmiştir.
Paulus öldürülmeden önce inşa ettiği kiliselere hitaben mektuplar yazmıştır. Vahiy Kitabı’nda, “Anadolu’nun 7 Kilisesi”ne ve onların topluluklarına, yazılmış mektuplardır bunlar. Mektuplarda söze şöyle başlanır: “Ben Yuhanna, zulümde, krallıkta ve İsâ’nın çilesinde birlikte olduğunuz kardeşiniz, yoldaşınız. Pathmos Adası’ndaydım. ‘Ruh’la esinlendim ve ardımda güçlü bir ses duydum boru sesine benziyordu. ‘Bu duyduğunu bir kitaba yaz ve 7 Kilise’ye gönder ‘denildi:
Ephesos (Efes)’a,
Smiyrna (İzmir)’ya,
Pergamon (Bergama)’a,
Thyateira (Akhisar)’ya,
Sardes (Salihli)’e,
Philadelphia (Alaşehir)’ya,
Laodikeia (Denizli)’ya.” (, İncil; Eski Ahit Vahiy, 1:11, Yüzüncü Ad; Amin Maalouf)
Paulus’un mektupları sırasıyla bu 7 Kiliselere gönderilmiştir. Her mektup, gönderildiği kilisenin halkını, günahlardan sakınmaları için uyarır ve dine bağlı kalmalarını öğütler.
Yahudiler Paulus ile İsa’dan ve Havarilerinden kurtulmuşlar ve aynı zamanda, Putperest Romalılar arasında Hristiyanlık dininin yayılmasını da başarmışlardır.
Aslında, Yahudilik içerisinde bir tecdit hareketi olarak zuhur eden Hristiyanlık ilk başlarda yeni bir din olarak görülmemiştir. İlk Hristiyanlar kendilerini Yahudi Paulus’un takipçileri olarak görürler. Hristiyanlık çok sonraları din olarak anılmaya başlanır. Ancak, bir Yahudi kuruluşu olan Hristiyanlık dini, Yahudiliğin kontrolünden hiçbir zaman çıkmamıştır. Hristiyanlık siyasi amaçlarla kurulmuş bir dindir. Kurulduğu günden beri de amacına uygun olarak kullanılmaktadır.
Hristiyanlıkta değişik mezhepler vardır. Bu mezheplerden biri de Evanjelizmdir. Evanjelist; Yunanca’da, “müjdeci” anlamına gelir. Evanjelizm, en masum anlamıyla İnciller hakkında vaaz vermektir. İsa üzerinde yoğunlaşan bu vaazların amacı Hristiyan olmayanları bu dine davet etmektir. Matta, Markos, Luka ve Yuhanna tarafından yazılmış dört kanonik İncil’in her birine “Evanjel” denir. Evanjelizm adını ilk kullanan kişi, Reform hareketinin lideri Martin Luther’dir. Bu nedenle Kıta Avrupası’nda Evanjelik sözcüğü, Protestan veya Luther’ci olarak algılanır.
Luther’ci Protestanlık ile başlayan; Püritenizmle olgunlaşan, Jimmy Carter, Ronald Reagan ve Baba Bush’un başkanlıkları döneminde adım adım gelişen Evanjelizm, 11 Eylül’den sonra Oğul Bush ile Küresel Emperyalizmi yönlendiren esas güç haline gelmiştir.
Evanjelikler için en kutsal kilise Bülbül Dağı’ndaki Efes Meryem Ana Kilisesi’dir. İlk yapılan Kilisedir. Evanjelistler, Eski ve Yeni Ahit’e inanırlar. Onlara göre “Kutsal Kitap” iki bölümdür; birinci bölümde Tevrat (Eski Ahit), ikinci bölümde ise dört kitaptan oluşan Yeni Ahit (İncil) yer alır. Tevrat’ta, Allah’ın, Nil ve Fırat arasını Hz. İbrahim ve O’nun nesline vaat ettiği yazılıdır, vaad edilen arz, yani Arz-ı Mev’ûd. Bu vaad, Hz. İbrahim’e ve O’nun nesline yapılmıştır. (Çıkış, 23-31, Yaratılış 15-18 ve 26)
Evanjelistlere göre sadece Yeni Ahit’e inanmak yetmez, Eski Ahit’e de inanmak gerekir. Evanjelistler Yahudilerin seçilmiş kavim olduklarına inanırlar. Bunun için de Nil-Fırat arasının onlara ait olabilmesi için çaba sarf etmek gerekir. Ancak bu yapılırsa, Hz. İsa tekrar yeryüzüne gelecek, krallığını kuracak ve inananlarla inanmayanlar arasındaki büyük savaş yani Armageddon başlayabilecektir.
İsa’nın yeryüzüne ineceği inancı Müslümanlarda da vardır. Bu inanç Müslümanlara Yahudilikten ve Hristiyanlıktan geçmiştir. Amik Ovası ve Dicle’nin Kabala’daki kutsiyetleri hatta Fırat Irmağı’nın İncil’deki kutsiyeti hafife alınmamalıdır. Suriye’deki olup bitenler hem Hristiyanlar açısından hem de Yahudiler açısından Tevrat’ta sözü edilen Arz-ı Mevûd hayaline ulaşmak için yapılan çalışmalardır. Bu bilgiler bize, bugün Türkiye’nin nasıl bir bela ile karşı karşıya olduğunu anlamamıza yardımcı olacaktır.
Yedi Kiliselerden ikincisi İzmir (Smyrna) kilisesidir. Paulus, İzmir’deki kiliseye gönderdiği mektubunda; önce övgü dolu sözler söyler. Arkasından inançlarından dolayı maruz kalacakları zulümlere ilişkin uyarılarda bulunur: “İzmir’deki kilisenin meleğine yaz. Ölmüş ve yaşama dönmüş, ilk ve son olan şöyle diyor: “Sıkıntılarını, yoksulluğunu biliyorum. Oysa zenginsin! Yahudi olduklarını söyleyen, ama Yahudi değil de Şeytan’ın havarisi durumunda olanların iftiralarını biliyorum. Çekmek üzere olduğun sıkıntılardan korkma! Bak, denenesiniz diye İblis içinizden bazılarını yakında zindana atacak. On gün sıkıntı çekeceksiniz. Ölüm pahasına da olsa sadık kal, sana yaşam tacını vereceğim. Kulağı olan, Ruh’un kiliselere ne dediğini işitsin. Galip gelen, ikinci ölümden hiçbir zarar görmeyecek.” (Vahiy 2:8-11)
İzmir kilisesi üçüncü müjdeleme seyahati sırasında Paulus tarafından kurulmuştur (M.S. 53-56). Hristiyanlar, ilk olarak şehirde yaşayan dindar Yahudilerin tepkilerini çekmişler ve sonrasında Roma yönetimi tarafından sistematik bir yıldırma politikasına tabi tutulmuşlardır. Yönetim tarafından dinlerinden vazgeçmeleri ve imparatora tapmaları istenmiştir. Bazı imanlılar korkmuş ve istenileni yapmışlardır. Bazı imanlılar ise imparatora tapmayı reddetmişlerdir. Bunlar Romalılar tarafından hapse atılmışlar, bazıları da idam edilmiştir.
Mesela, İzmir Kilisesi’nin papazı olan St. Polycarp, M.S. 155 senesinde yakılarak öldürülmüştür.
Sezar’ı Rab olarak tanıması için onu zorlayan cellada St. Polycarp: “Sen beni ancak bir saat süreyle yanıp sonra sönecek olan ateşle tehdit ediyorsun, fakat kötüler üzerine gelecek olan yargı ateşinden ve sonsuz cezadan habersizsin. Ne duruyorsun? Haydi, ne yapacaksan yapsana” diyerek meydan okumuş ve ruhunu teslim etmiştir. Bu zulümlere rağmen sadık kalan Hristiyanlara Rab 2 şey vaat eder: “Ölüm pahasına da olsa sadık kalırsan, Ben sana yaşam tacını vereceğim. Kulağı olan, Ruh ‘un Kiliselere ne dediğini işitsin. Sabreden, galip gelen, ikinci ölümden hiçbir zarar görmeyecek.” (Vahiy 2:8-11)
İnsanlık tarihinde, Tevhid inancının sahipleri her zaman Paganlar/putperestler tarafından işkenceye tabi tutulmuşlardır. İsa’dan önce de bu böyleydi İsa’dan sonra da. Hristiyanlar kiliselerini niçin yüksek dağlara kurmuşlardır, niçin mağaralara, peribacalarının içine, yerin altına yapmışlardır, kiliselerin dış duvarları niçin kalındır? Bu soruların cevabını, bu anlatılanlardan ve olanlardan sonra daha iyi anlıyoruz.
Emin’in verdiği 10 dakikalık fotoğraflama süresi yetmedi. Hızlıca fotoğraflarımızı çektik. Bir de baktık ki; fotoğraf molasını fırsat bilerek, yiyecek bir şeyler almak için ana caddeye inen arkadaşlarımız olmuş. Emin’in düdüğü acı acı çalsa da bu sefer işe yaramadı. Hüseyin de ceza kuralını askıya almış gibi görünüyor. İdarecilik böyle bir şey. Bazen kurallar sert uygulansa da bazen idare edebilmek gerekiyor. Gezinin ikinci günündeyiz ve herkes heyecanlı. İzmir’den bu kadar tarihi malumat toplayacaklarına kimse inanmıyordu. Ama topladılar.
Hedefte Efes var. Otobüste İzmir üzerine sohbetler devam etti. Kaptan Sezgin sohbeti sonlandırmak için olsa gerek, CD çalara İzmir’in kavakları türküsünü verdi. Bir anda hava değişti. Otobüste zeybek oynanır mı, bizimkiler oynadı ve de oldu. Bizler de alkışlarla eşlik ettik onlara. Hey gidi efeler hey…
“İzmir’in kavakları / Dökülür yaprakları / Bize de derler çakıcı / Yar fidan boylum / Yakarız konakları Servim senden uzun yok/ Yaprağımda düzüm yok / Kamalı da zeybek vuruldu / Yar fidan boylum
Çakıcıya sözüm yok.”
Türkünün hikâyesi şöyle; Çakıcı Efe, Ege Bölgesi’nde ortaya çıkan bir halk kahramanıdır. Osmanlı’nın son zamanlarıdır artık. Halk kendi kahramanlarını, kendi kurtarıcılarını çıkarmak zorunda kalmıştır. Efeler sahnededir. Onlar halk kahramanlarıdır. Çakıcı Efe İzmir, Denizli, Aydın civarında hüküm sürmüş bir Efe’dir. Saygın birisidir. Kimi zaman dağlardadır, kimi zaman da halkın arasına inerek düşmanla ve zalimlerle mücadele etmiş, adalet dağıtmış, zenginden alıp fakire vermiş bir efedir.
Koro halinde söylediğimiz bu türkünün büyüsüne kapıldık. Zaman su gibi akıp geçmiş. Büyünün etkisinden kurtulunca baktık ki; Efes’teyiz. Efes rehberimiz İsa Levent Gürcav. Efes Antik Kenti’nin önünde bizi bekliyor. Tanışma faslından sonra. “Hedef Meryem Ana Evi” dedi. Otobüs hiç zaman kaybetmeden hemen tırmanışa geçti.
“Meryem Ana Evi, Bülbül Dağı’nda, doğanın güzellikleri içine saklanmış bir yapı. Hz. Meryem’in son yıllarını Aziz Yuhanna ile birlikte geçirdiğine inanılan ev/kilise. Hristiyan dünyası için kutsal kabul edilen bir mekân. Her yıl 15 Ağustos’ta büyük ayinin yapıldığı yer. Hz. İsa çarmıha gerilmeden önce annesi Meryem’i, arkadaşı ve havarisi olan Aziz Yuhanna’ya emanet etmiş. Havari Aziz Yuhanna da İsa’nın göğe yükselişinden sonra emanet edilen Meryem’in Kudüs’te olmasını sakıncalı görmüş ve onu Efes’e getirmiş. Bülbül Dağı’na.
Ve Efes bu özelliğinden dolayı Hristiyanlar için hac yeri haline getirilmiş. Kilise Meryem Ana adını M.S. 431 yılında almış. Ekümenik Meclis Efes’te toplanmış ve Meryem’in İsa’yı Tanrı’nın oğlu olarak doğurduğunu ilan etmiş. 1950 yılına gelindiğinde de Meryem Ana Evi’nin Vatikan tarafından kutsal olduğu dünyaya ilan edilmiştir. 1967 yılında Papa VI. Paul ve 1979 yılında Papa II. Jean Paul ve sonra Papa Benedikt tarafından Efes’e hac ziyaretleri gerçekleştirilmiştir.
Evin önünde anahtar şeklinde bir vaftiz havuzu var. Dünyaya günahkâr olarak gelen Hıristiyanlar, bebek yaşlarında anahtar şeklindeki bu havuzda vaftiz edilirler ve böylece cennetin kapılarını aralamış olurlar. Vaftiz havuzunun hemen yanında Meryemana heykeli var. Haç şeklinde. Meryem Ana Evi’ne girerken, kadınların başlarını ötmeleri gerekiyor.
Evin giriş kapısının sağ ve sol taraflarında, Kuran-ı Kerim‘de Meryem’den bahsedilen sure ve ayetleri hem Türkçe, hem de Fransızca olarak okuyabilirsiniz. Meryem Ana Evi’nden sonra merdivenlerden aşağı inerken taş bloklardan akan ve şifalı olduğuna inanılan kutsal sudan da içilebilirsiniz.” Şifa niyetine içenler olduğu gibi susadıklarından dolayı da içenler olabiliyor. Bizler de içtik bu sudan, oldukça soğuk ve de lezzetliydi.
Meryemana Evi’nden sonra vakit kaybetmeden Efes Antik kentine geçtik. Girişte hemen sağda toplandık ve rehberimizi dinlemeye başladık: “Efes, 250,000 nüfusuyla Roma’dan ve İskenderiye’den sonra I. yüzyılın en büyük şehirleri arasında yer alır. Bugün İstanbul Türkiye için ne ise, I. yüzyılda Efes Anadolu için oydu. Anadolu’nun en çok vergi alınan yeriydi Efes. Aynı zamanda Anadolu’nun kültürel, sosyal ve dini merkeziydi. Dünya’nın yedi harikaları arasında yer alan Artemis tapınağı buradadır. Efes’teki antik tiyatro hâlâ günümüzün en güzel antik eserleri arasında yer almaktadır. Kütüphanesinde 200.000 cilt eser vardı. Efes şehri birçok İncil kahramanına ev sahipliği yapmıştır. Havari Yuhanna, İsa’nın annesi Meryem ve İncil yazarı Luka buralarda yaşamışlardır. Rivayetlere göre mezarları da buradadır.
Misyoner Pavlus M.S. 53-56 tarihlerinde Efes’e gelmiş. Burada Hristiyanlığın yayılması için çalışmalar yapmış. Hıristiyanlık dininin ilk kilisesini Efes’te inşa etmiş. Diğer Kiliseler de Efes’i takip ederek kurulmuş, hepsi de Ege’de.
Anadolu’nun Hristiyanlaştırılması ile görevli olan Paulus görevini hakkıyla yapmış ve birçok insanın Putperestlikten vazgeçmesine imana gelmesine vesile olmuştur. Bu durum putperestleri çok kızdırmıştır. Çünkü, halkın tek tanrılı dine inanır olması(Hristiyan olması) put ticaretini olumsuz yönde etkilemiştir. Halk artık put satın almamaktadır. Gelirler azalmıştır. Put ticaretinden olumsuz etkilenenler protestolarla yönetime baskı yapsalar da Hristiyanlığın yükselişine engel olamamışlardır.
Paulus ilk mektubunu Efes Kilisesi mensuplarına yazar: “Yaptıklarını, çalışkanlığını, sabrını biliyorum. Kötü kişilere katlanamadığını da biliyorum. Elçi olmadıkları halde kendilerini elçi diye tanıtanları sınadın ve onları yalancı buldun. Evet, sabırlısın, benim uğruna nice acılara dayandın ve yılmadın. Ne var ki, bir konuda sana karşıyım: Başlangıçtaki sevginden uzaklaştın. Bunun için, nereden düştüğünü anımsa! Tövbe et ve başlangıçta yaptıklarını sürdür. Tövbe etmezsen, gelip kandilliğini yerinden kaldırırım. Yine de olumlu bir yanın var: Nikolas yanlılarının yaptıklarından nefret ediyorsun; ben de nefret ederim. Kulağı olan, Ruh’un kiliselere ne dediğini işitsin. Galip gelene Tanrı’nın cennetinde bulunan yaşam ağacından yeme hakkını vereceğim.” (Vahiy 2:4-5)
Tümüyle mermerden yapılmış ilk kent olan Efes’teki başlıca yapılar ve eserler:
“Tapınak M.Ö. 550 yılında Croesus’un (Lidya Kralı) emri üzerine yapılmıştır. Artemis Yunan Tanrıçalardan biridir. Zeus’un kızı ve Apollon’un kız kardeşidir. Tapınağın en büyük özelliği; Helen dünyasının antik çağda mermerden yapılmış en büyük anıtsal eseri olmasıdır.
Dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı’nın büyüklüğü 130 x 68 metredir. Ön cephesi Batıya dönüktü. Tapınak hem bir pazaryeri hem de bir dini müessese olarak kullanılıyordu. Artemis Tapınağı M.Ö. 356’da adını ölümsüzleştirmek isteyen Herostratus adlı bir Yunan tarafından yakıldı. Tapınaktan günümüze sadece birkaç mermer blok kalmıştır. Efes kazıları sırasında bulunan çok memeli Artemis heykelleri arkeolojide olduğu kadar dünya din tarihinde de çığır açmıştır. Artemis’in çok memeli bir Tanrıça olması, bereketin simgesi olmasındandır.
Roma dönemi yapılarının en güzellerinden birisi olan yapı hem kütüphane hem de anıt mezardır. 106 yılında Efes valisi olan Celsius ölünce, oğlu kütüphaneyi babasının adına anıt mezar olarak yaptırmıştır. Celsius’un lahdi kütüphanenin batı duvarının altındadır. Kütüphanede kitap ruloları, duvarlardaki nişlerde saklanıyordu.
Yamaç Evler; Helen ve Roma çağlarından kalmadır. Efes kentinin merkezindedir. Roma döneminin varlıklı üst sınıf yaşantısını günümüze taşıyan, eşsiz mimarlık eserleri olarak kabul edilir.
Evlerde, günümüzdeki merkezi ısıtma sistemine benzer bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Hamam benzeri merkezi ısıtma yerleri oluşturulmuştur. Mutfak, kabul ve bazı yatak odalarındaki çeşmeler künklerle merkezi ısıtma merkezlerine bağlanmıştır. Günlük yaşama uygun olarak hazırlanan oturma odaları, salon ve kabul odalarının altından geçirilen künkler merkezi ısıtma sistemine bağlanarak, zeminden ısıtma yöntemi gerçekleştirilmiştir. Hayranlık uyandırıcı bir çözümleme ile günümüz merkezi ısıtma sistemine benzer bir çözüm üretmişlerdir. (M.Ö.I.yy.)
Ayrıca Yamaç evlerde kanalizasyon tertibatı da vardır. Evlerin tuvaletleri içeridedir. Bütün evlerdeki tuvaletlerin kanalizasyonları ana kanalizasyona bağlanmıştır.
Ayasuluk Tepesi bir höyüktür. Ayasuluk Tepesi’nin en yüksek yerine inşa edilmiş olan iç kale, Selçuk İlçesi’nin başına konulmuş bir taç gibidir. Görülen kale duvarları Bizans, Aydınoğulları ve Osmanlı dönemlerine aittir. 15 kuleyle güçlendirilmiştir. İç kalenin biri batıda diğeri doğuda olmak üzere iki girişi vardır. Batı kapısı dıştaki duvarlarla korunmuştur. Kale içinde kapıların yakınında bulunan beş sarnıçtan tonoz örtüleri sağlam olan üç sarnıç ayakta kalabilmiştir. Merkezi kısmın güneyinde tek kubbeli ve minaresi kısmen sağlam kalabilmiş bir de cami (Kale Camii) vardır. Üstte, batıda Türklere ait kale hamamı vardır. En üstte beşik tonozla örtülü bir başka sarnıç. Bu sarnıç eski bir bazilika yapısının ayakta kalabilmiş bölümüdür.
Hz. İsa’nın 12 havarisinden biri olan St. Yuhanna (St.Jean ), diğer bir adıyla Aziz Yuhanna, İncil’in yazarlarından biridir. Yuhanna İncili İznik konsilinin seçtiği 4 İncil’den biridir. Konsil, M.S. 325 tarihinde İmparator I. Konstantin tarafından Roma İmparatorluğu’nda resmî din olacak Hristiyanlığın içerisinde tartışılan bazı konuları netleştirmek amacı ile toplanmıştır.
Hıristiyan efsanesine göre St.Yuhanna M.S.50 yıllarında Efes’te yaşamış ve Ayasuluk Tepesi’ne defnedilmiştir. M.S. IV. yy.’ da buraya ahşap çatılı bir kilise yapılmıştır. Justinianus (M.S.527-565) zamanında ise halen kalıntıları görülen kubbeli bazilika inşa edilmiştir. Haç planlı yapıya batıdan “Atrium” denilen büyük avludan girilir. St.Yuhanna’nın mezarı en ortadaki kubbeli bölümün altındadır.
İsa Bey Camii Ayasuluk Tepesi’nin altında yer alıyor. Cami 1375’te Mimar Ali tarafından Aydınoğlu İsa Bey için yapılmıştır. İsa Bey Camii, pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İsa Bey Camii gerek mimarisi gerekse süsleme özellikleriyle Anadolu Türk mimarisi içinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir.
Ait olduğu dönemden başlayarak Anadolu Türk mimarisinde önemli etkileri görülecek bu yeni plan şemasının esasları Suriye’deki İslam mimarisine dayanmakta olup Şam Emeviye Camii’ne kadar inen eski bir geçmişe sahiptir. Farklı kültürlerin bir sentezini oluşturan yapı, Osmanlı dönemi mimarisine de kaynaklık etmiştir. Doğu ve batı taç kapılar üzerinde iki minare yükselmektedir. Minarelerden doğu yönde olanı günümüze ulaşamamıştır. Günümüze ulaşan minarenin de şerefeden yukarısı hâlâ yıkık vaziyettedir. Yetkililerin gelip kendisini aslına uygun olarak inşa etmesini beklemektedir. Anadolu’da iki minareli, revaklı ve şadırvanlı avlulu camilerin ilk örneklerinden olan İsa Bey Camii, Türk mimarlık tarihinin Anadolu Beylikleri dönemine ait en eski ve gösterişli eserlerinden biridir. Osmanlı Devleti döneminde önemini kaybeden İsa Bey Camii, uzun süre kaderine terk edilmiştir. 1653-1688 yıllarındaki depremler sonucu da kubbeler hariç çatıları ve minaresi tamamen yıkılmıştır.
Cami, 19. yüzyılın ikinci yarısında kervansaray olarak kullanılmaya başlanmış. Bu süreçte yapıya uygulanan değişiklikler ciddi tahribata neden olmuştur. O kadar ki, güney duvarındaki mihrap sökülüp buraya da bir kapı açılmıştır. 1895’te Avusturya Arkeoloji Enstitüsü’nün Efes’te yürüttüğü çalışmalar çerçevesinde G. Niemann başkanlığındaki ekip tarafından fark edilen cami, basit de olsa olumlu bir müdahale görmüştür.
Cami, özgün karakterini bazı yerlerde önemli ölçüde kaybederek günümüze ulaşmış olsa da hâlâ görkemli ve etkileyici. Pencerelerde görülen mermer ve renkli taştan yapılmış zengin süslemeler bu cephedeki taç kapıda da uygulanmıştır.
Dört sıra mukarnas sırasının üzerinde dantel gibi işlenen istiridye kabuğu biçimindeki kavsara, hâlâ göz kamaştırıyor.” Dünyada, tarihine ve tarihi eserlerine sahip çıkmayan hatta ihanet eden başka bir millet var mıdır acaba?
“Şirince, İzmir’in Selçuk İlçesi’ne bağlı bir Köy. Köy, 2012 yılında Mayalar’ın takvimine göre tam 21 Aralık’ta kıyamet gününün geleceği söylentileriyle çalkalanmıştı. Maya takvimini yorumlayan ve kendilerine “Mavi Enerji Grubu” adını veren grup 21 Aralık 2012’de kıyamet gelip çattığında dünyada sadece 2 yere sığınanların kurtulacağını iddia ediyordu. İzmir’deki Şirince ve Fransa’nın güneyindeki Bugarach Köyü insanların sağ kalacağı tek yer olacaktı. Bu söylentiler hem Türkiye’nin hem de dünyanın gündemine bomba gibi düştü. Arama motorlarında Şirince en üst sıralardaydı. Her ne kadar Mayalar yanılmış olsa da, tüm bu tantana Şirince turizmi için bulunmaz fırsat oldu. Cennet çorbası ile başlayıp kıyamet kebabı ile devam eden kapanışı da yasak elma tatlısı ile yapan, kıyamet menüleri hazırlayan işletmeler vardı Şirince’de.”
Biz Şirince köyüne kadar çıkamadık. Trafik çok kalabalıktı. Köyün girişinde Ayşe hanımın yerine öğle yemeği için park ettik. Yolun hemen sağında. Self servis. Birkaç otobüs birden gelince sıkışıklık meydana geldi. Biz sıraya geçtik yemeğimizi almak için. Ancak yemek almakta zorlandık. Hatta bazı arkadaşlarımız alamadılar. Sıraya uymak gibi bir alışkanlıkları yoktu arkadan gelenlerin. Aradan kaynak yaparak girenler olduğu gibi arkadaşını önlerine çağıranlar da vardı. Sanki onun için sıraya girmiş gibi. Yemek kuyruğunda sıra kavgası. Şirince yolunda buna da şahit olduk. Koca koca insanlar. Saygıda ulaşılan seviye işte bu. Alabildiğimiz kadar aldık ve yedik. Yemekten sonra da Şirince Köyü sevdasından vazgeçerek, kırdık dümeni Kuşadası’na.
“Kuşadası Antik çağlarda Anadolu’nun Akdeniz’e açılan başlıca limanlarından biridir. Bugün de Türkiye’nin en büyük 3. Limanıdır. Tarihi M.Ö. 3.000 yılına kadar uzanır. Antik çağlarda İyonya adı ile anılır. 1086′da I. Süleyman Şah’ın bölgeyi Selçuklu Devleti’ne katmasıyla adada Türk egemenliği başlar. Bugünkü Kervansaray ve Kuşadası’nı çeviren surlar, su kemerleri, Osmanlı Paşası Öküz Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Sadrazam Mehmet Paşa Konyalıdır ve zamanın Osmanlı padişahı II. Osman’ın damadıdır. Türkmen’dir. Babası Öküz nalbandı olduğu için bazı kendini bilmez tarihçiler tarafından kendisine “öküz” lakabı yakıştırılmıştır. Kuşadası’nın hemen kıyısında Güvercin Adası var. Bir mendirek ile karaya bağlanmış, üzerinde Bizans döneminde inşa edilen bir kale bulunmakta. Güvercin Adası’nın en yüksek noktasında bulunan kule, muhafızların çevreyi gözetlemesi için kullanılmıştır.”
Rehberimiz Levent Efes’te kaldığı için, Efes’ten sonra rehberlik tur şirketinin sorumlusu Emin Oruç’a kaldı. Adayı Emin’in rehberliğinde gezdik. Sonra şehrin merkezinde soluklanalım teklifi geldi. Uygundur dedik. Aheste aheste Yola koyulduk. Yolda herkes kafasına göre takıldığı için şehrin merkezine geldiğimizde üç kişi kalmışız. Orada küçük bir meydan var, meydanın etrafı dükkanlarla çevrili. Cıvıl cıvıl bir meydan. Hava biraz soğuk. Masalara oturduk. Hemen arkamızda taze taze lokma döküyorlar. Mis gibi kokuyor. Kokusu iştahımızı kabarttı. “Daha ne duruyorsunuz beni alın ve yiyin.” diyordu sanki lokmalar. Davete icabet etmek gerekir dedik ve siparişlerimizi yaptık. Arayıp da bulamadığımız tatlılardan. Çıtır çıtır. Çay ile birlikte harika oldu. Soğuğa karşı panzehir.
Emin, “Gezimizin bundan sonraki güzergahında Serdar Kaymaz rehberlik yapacak.” dedi ve genç bir arkadaşı bizimle tanıştırdı. Kendisi de Kuşadalı imiş. Uzunca bir beraberliğimiz oldu Serdar’la. Mesleğine aşık ve oldukça bilgili bir genç. Gururu ve kibiri olmayan bir delikanlı. Ekibimiz kendisini çok sevdi. Aspendos’ta ondan ayrılırken duygu dolu dakikalar yaşandı.
Hava kararınca Güvercin Adası ışıklandırıldı. Gece manzarası oldukça büyüleyici. Ancak zamanımız yok. Otele gitmemiz gerekiyor. Serdar’ın düdüğü çaldı bile. Akşam yemeği otelde yenecek… Emin pasaportları topladı. Otele giriş kaydı yapılacak. İşlemin hızlı bir şekilde yapılabilmesi için bu yöntemi Emin seçti. Akıllıca bir seçim. Kaydımız yapılınca kolumuza bir plastik bilezik taktılar. Bu bilezikteki renkten müşterinin kaçıncı sınıf olduğunu anlıyorlarmış. Ben bu sınıflandırmaya girmek istemedim ve bileziği takmayı reddettim. Reddettim ama otel personeli itirazımı kabul etmedi. Israrcı oldular ve sonunda münakaşa başladı. Benimki belki de anlamsız bir tartışma ama, ağırıma gitti bu durum. Sonunda otel müdürü devreye girdi ve otelin prensiplerinden bahsetti. Ancak bir istisna olarak benim bileziğimi takmayabileceğimi söyledi. Sanırım boşuna bir kuruntu yaptım. Yemekten sonra odalarımıza çekildik. Oldukça fazla yorulduk bugün. Otel şehrin dışında olduğu için şehri dolaşmak imkânımız da yok. Ancak taksi ile gidebiliriz. Gerek duyan da olmadı.
Sabah kalkarken zorlanmadım. Deniz havası yaradı galiba. Eşim de tasdikledi beni. Çok güzel bir sabah kahvaltısından sonra istikamet Bergama. 7 Kiliselerden üçüncüsü orada. Bergama’da Milli Türk talebe Birliği (MTTB)’ nin eski genel başkanlarından Raşit Ürper var. Bir dönem Bergama Belediye Başkanlığı da yaptı. Önceden haberleştim kendisiyle. Kendisini aramamdan oldukça mutluluk duydu. Memnuniyetini ifade eti. Bergama’da bizi bekliyor olacak. Öğle yemeğini de beraber yiyeceğimizi özellikle söyledi.
Bergama yolunda Efes ve Kuşadası ile ilgili yorumlar yapıldı. Arkadaşların dikkatini Efes’te Antik Kütüphane ve mermer yol çekmiş. Bir de Yamaç Evlerin kaloriferli oluşu. O tarihte o kadar büyük bir kütüphane, gerçekten anlamlı. O zaman okunacak kitap ve o kitapları okuyacak insanlar varmış demek ki. Bulunduğumuz çağdan oraya bakınca kendimizden utanıyoruz. Berlin’de Almanya’nın ilk Türk Kütüphanesi’ni kurduk, insanımız okusun diye. 8.000 cilt kitabımız var. Okumaya gelenlerin ve eve kitap alıp götürenlerin sayısı oldukça az. Kıyaslama yaptık. Sonuç vahim.
Devam edecek
Rüştü Kam
GÜNCEL
2 saat önceGÜNCEL
3 saat önceALMANYA
3 saat önceAVRUPA
3 saat önceALMANYA
3 saat önceALMANYA
4 saat önceALMANYA
4 saat önce
