Hıristiyan âlemi Hz. İsa’nın doğum günü olarak kutladığı 24 Aralık Noel Bayramı dört hafta önce hazırlıkla başlıyor.

Okula yeni başlayan çocuklara saat gün, hafta, ay, yıl gibi zaman kavramlarını öğretmek için fırsat veriyor, Müslüman aileler bu Hristiyan bayramı düşüncesinden dışarı çıkıp yakından ilgilenmelidir. Öğrencilerin renk cümbüşü içinde ışıltılı ve süslü dünyada aktif rol almalarını sağlamak için fırsatı iyi değerlendirmek gerekir. Bu bütün Avrupa ülkelerinde o ülkenin dilini öğrenmeyi kolaylaştırır. Bugün Antakya’da tek tanrılı, yani üç semavi din arasında örnek bir diyalog gerçekleştiriliyor. Bu güzel geleneği yıllar önce Gotthold Ephraim Lessing denemişti. Daha önce İspanya’da örnekleri vardı.

Lessing aklın, mantığın galip geleceği ütopiye inanarak Nathan’ın Erdemi dramını 1779 yılında şiir olarak yazdı. Heinrich Heine eserin sosyal anlamına vurgu yaptı. Daha sonra liselerde işlenmesi zorunlu edebiyat ders konusu yapıldı.

Zamanımızda üç ayrı dini problem sayanlar için daha yoğun olarak ele alınmalıdır. Tiyatro parçası olarak gündeme getirilmelidir.

Sevgili genç anne babalar, liseye giden çocuğunuz bu eseri okuyup, incelemediyse siz kitabı eline verin. Çocuğunuz okulda konunun işlenmesinde rol alsın.

Tiyatro oyunun geçtiği yer Kudüs, zaman haçlı seferleri. Burada üç dini temsil eden üç şahıs var. Sultan Saladin Müslüman, tüccar Nathan Musevi, haçlı şövalye kalede yaşayan Hristiyan. Dram felâket ile sona erebilirdi, şayet Nathan erdemli davranmasaydı. Katı kararlarla ülkeyi idare eden Sultan Saladin Nathan’dan Yahudi dinini dışlamasını, kötülemesini ister. Böylece Yahudileri suçlayacak malzeme alacak, zengin tüccarın parasına el koyacaktır.

Öyle ya Nathan gibi zengin bir tüccar insanlara yol gösterecek sosyal üstünlüğe sahiptir. Kendisini iyi yetiştirmiş, devamlı seyahatte çok şeyler öğrenmiş, bilgisiyle kültürlerarası sınırları aşmıştır. Sultanın karşısına bilirkişi sıfatıyla çıkarılmıştır. Yahudi dininde dünyaya gelen Nathan olgun ve bilgilidir, hâlâ Yahudi kalması gerekmez. O halde Yahudi dininin daha iyi olduğunu ispat etmesi istenir.

Nathan kıvrak zekâsını kullanarak yalnız çocuklar değil, yetişkinler de masallardan ders çıkarır, bu dersi uygulayabilir düşüncesine uyar. Sultana üç yüzük hikâyesini anlatır. Babadan oğula hediye edilen kıymetli taşlarla bezenmiş yüzük üç oğlu olan bir babaya gelir. Baba oğulları arasında ayrım yapmada zorlanır. Her üç oğluna da söz vermiştir. Bu nedenle bu yüzüğe benzer iki yüzük daha yaptırır. Oğullar babaları ölünce haklarını aramak ister. Hakim yüzükleri birbirinden ayıramaz. Hangi oğlun ülkeyi idare edeceği konusunda her üçüde yüzüğünün rekabet gücünü ispat etme zorunda kalacaktır. Hâkim iyi kalpli olun, yardım sevin ve haklı davranın, der.

O halde dinlerin başka olan özellikleri değil, birleştirici olanlarına dikkat çekmek. Ayrı ana hatları diyalog ile izah edilmelidir. Akıllı, aklını karar almada iyi kullanan, becerikli haklı davranan bilge insan her üç dinde bulunur.

Semavi dinlerin üçüde dürüst olmayı, iyi insan olmayı inanç sahibinden ister. Kutsal kitaplardaki metinler bugün modern hayatta verilen hayata ait rehber niteliğindedir.

Lessing’in yaşadığı zamana göre Musevi olan Nathan’ın Hristiyan bir kız çocuğunu evlâtlık alması barış için bir anahtardır. Hâlbuki Hristiyan şövalyeleri haçlı savaşı sırasında eşini ve yedi oğlunu öldürmüşlerdi.

Nathan’ın bir ticaret seyahati esnasında evinde çıkan büyük yangında kızı Recha’yı kurtaran şövalye kızını Yahudi olduğunu zannederek kurtardı, onun Hristiyan bir ailede doğduğunu bilmiyordu.

Şövalye Curd von Stauffen yangında kurtardığı Recha’ya aşık olacaktır. Müslüman ve Yahudi aileleri akraba olurlar.

Sultan Saladin haçlı seferlerin üçüncüsü esnasında çok sayıda Hristiyan’ı öldürtmüştür. Şövalye von Stauffen’in hayatını bağışlamıştır. Çünkü tapınak bekçisi erkek kardeşine benzemektedir.

Tesadüflerin tekrar karşılaştırdığı hikâye kahramanları üç ayrı dinden, ama soyları tek bir aileye dayanıyor.

Yahudi düşmanlığının ön plânda olduğu o tarihlerde iyi meziyetlere sahip, erdem sahibi Nathan’ı tiyatro oyununun kahramanı olarak anlatmak için cesaret ister.

Nathan Saladin’in borçtan kurtaracak mıdır?

Sultan Saladin (1138-1193) yıllarında yaşamış ve zamanında savaşlar yürütmüştür.

Yazar Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) yılları arasında yaşamış, Leipzig şehrinde teoloji, felsefe, filoloji yüksek tahsilini yaptı. Berlin’de yazar, eleştirmen ve editör olarak çalışır. Son yılları yoksulluk içinde depresyonla geçer. Eşini doğum esnasında kaybetmişti.

Erdemli Nathan eseri ölümünden iki yıl sonra tiyatroda oynanmıştır.

Yüzük masalını İtalyan yazarı Giovanni Baccaccio’dan (1313-1375) almıştır.

Bu masal ile Lessing her üç dinin eşit değerde olduğunu, birinin diğerinden daha üstün olmadığını anlatmıştır. O halde barış ve diyalog içinde yaşamak en doğru yoldur. Rekabeti düşmanlık ortamına getirmek isteyenlere fırsat vermemektir.

Bilge Nathan Musevilik, Hıristiyanlık ve İslam’ı içiçe geçmiş üç halka olarak ele alıp, dinsel sorgulama yapmıştır.

Aslında her sene Noel esnasında son yıllarda ihmâl edilmiş, aydınlanma felsefesi savunucusu olarak etkili bir biçimde ifade edilmiş bu eser tekrar gündeme getirilmelidir.

Dünyada barış isteyen herkese okumasını tavsiye ediyorum.

Tartışmalı günler dileğiyle!

 

İlter Gözkaya – Holzhey 

Emekli Öğretmen 

 

 

Kaynaklar:

Gotthold Ephraim Lessing, Nathan der Weise,

Weltliteratur für Kinder, Kindermann Verlag Berlin, 2004

ISBN 3-934029-15-9

G.E.Lessing, Nathan der Weise (1779)

Philipp Reclam jun. Stuttgart

ISBN 978-3-15-000003-8