DERSİMİZ BİR KEZ DAHA DİLBİLGİSİ

ABONE OL
18:44 - 01/10/2020 18:44
0

BEĞENDİM

ABONE OL
Kaplan
Best

“Bizim gibi düşünmeyenlere [Biz sizin kardeşiniz] diyerek…”
Yazarı; önce, “Bu oyun nasıl bozulur?” diye soruyor. Bu cümle oyunun nasıl bozulacağına ilişkin önlemlerden biri olarak kurulmuş.
Cümleyi kimin kurduğu önemli değil. Biz; onu kuranın çok satan günlük bir gazetemizde, adından çok söz edilen bir köşe yazarı olduğunu bilelim, yeter.
Şimdi; ayraç içine aldığım, altını çizdiğim ve italik harflerle belirtili duruma getirdiğim yan cümleciğin yüklemine bir bakalım.
Burada yüklem olan sözcük kardeşiniz sözcüğüdür.
Kardeş; fiil değil, isimdir.
Yüklemi fiil olan cümlelere fiil cümlesi, yüklemi fiil olmayan, isim ya da isim soylu bir sözcük olan cümlelere isim cümlesi denir.
İsim cümlesinde yüklem, sonuna ek-fiil getirilen bir isim ya da fiil olmayan diğer sözcük türlerinden biridir.
Burada bir bilgiyi daha anımsayalım.
Sonuna ismin aldığı çekim eklerinden herhangi birini alan sözcük, isim gibi görev yapar ve o ekten sonra isimdir. Ek-fiil de bir çekim ekidir.
Biz; örnek cümlemizin yüklemine dönelim yeniden.
Kardeş; örnek cümlede, sonuna -iniz ekini almış. Bu ek; iyelik zamirlerinin 2. çoğul kişi ekidir.
İyelik zamirleri, ilgi zamiri olan -ki ile birlikte ek durumundaki zamirleridir dilimizin.
Sonuna geldikleri sözcüğün ait olduğu kişi ya da cismin adının yerini tutarlar. Zamir olmaları bu nedenledir.
TEKİL İYELİK ZAMİRLERİ:
1. (-ı, -i, -u, -ü)-m,
2. (-ı, -i, -u, -ü) -n,
3. -ı, -i, -u, -ü
ÇOĞUL İYELİK ZAMİRLERİ:
(-ı, -i, -u, -ü) -mız, -miz, -muz, -müz
(-ı, -i, -u, -ü) -nız, -niz, -nuz, -nüz
-ları, -leri dirler.
“Kardeş”in sonundaki -iniz iyelik zamirinin ikinci çoğul kişi için olanıdır.” Kardeş”in kardeşlerinin adlarının yerini tutar.
Burada kullanılmayan bir ek daha var. O da ek-fiil olan ektir.
Ek -fiilerimiz de şunlardır:
ŞİMDİKİ ZAMAN:
Tekil 1. (-ı, -i, -u, -ü) -m, (sondaki sesin sesli olması durumunda “y” kaynaştırma harfi kullanılır.)
2. -sın, -sin, -sun, -sün
3. -dır, -dir, -dur, -dür
Çoğul 1. -ız, -iz, -uz, -üz (Sesli harfle biten sözcüklere (y) kaynaştırma harfiyle eklenir.)
2. -sınız, -siniz, -sunuz, -sünüz
3. -dırlar, dirler, -durlar, -dürler (Sert-yumuşak/yumuşak-sert sessiz kuralı uygulanır)
GEÇMİŞ ZAMAN: -di’li ve miş’li
Tekil 1. -dım, -mışım, (-i)dim, -mişim, -dum, -muşum, -düm, -müşüm ( “y” kanaştırma, sert-yumuşak/yumuşak-sert sessiz kuralı burada zorunludur.)
2. -dın, -mışsın, (i)din, -mişsin, -dun, -muşsun, -dün, -müşsün ( “y”kaynaştırma, sert-yumuşak/yumuşak sert sessiz kuralına uyulur.)
3. -dı, -mış, -(i)di, -(i)miş, -du, -muş, -dü, -müş (“y” kaynaştırma ve sert – yumuşak/yumuşak-sert sessiz kuralına uyulur)
Çoğul 1. -dık, -mışız, (-i)- dik, -(i)mişiz, -duk, -muşuz, -dük, -müşüz (adı geçen kurallara burada da uyulur)
2. -dınız, -mışsınız, -(i)diniz, -(i)mişsiniz, -dunuz, -muşsunuz, -dünüz, -müşsünüz (adı geçen kurallara uyulur)
3. -dırlar, -mışlar, -(i)dirler, -(i)mişler, -durlar, -muşlar, – dürler, -müşler (ad geçen kurallara uyulur)
KOŞUL/ŞART:
Tekil 1. -sam, -(i)sem,
2. -san, -(i)sen
3. -sa, -(i)se
Çoğul 1. -sak, -(i)sek
2. -sanız, -(i)seniz
3. -salar, -(i)seler ( tüm kişilerde son ses sesliyse kaynaştırma kuralı uygulanır)
Bu uzun ve zorunlu bilgi yinelemesinden sonra örnek cümlemizdeki dilbilgisi yanlışının ya da eksiğin ne olduğunu siz de, kesin, hemen gördünüz.
“Bizim gibi düşünmeyenlere [Biz sizin kardeşiniz] diyerek…” cümlesindeki “kardeşiniz” sözcüğünde iyelik zamirinin 2. çoğul kişi eki var da ek-fiilin 1. Çoğul kişi eki eklenmemiş!
Cümlenin doğru kuruluşun “Bizim gibi düşünmeyenlere ‘Biz sizin kardeşiniziz’ diyerek”tir.
“Bu o kadar önemli mi?” diye sorabilirsiniz.
Yanıtım:
Evet!
Benim gibi anadilimizi kurallarıyla kullanmaya önem veren ve özen gösteren biri için önemli, hem de çok önemlidir bu!
Benim gibi düşünenler için de önemli olduğuna inanıyorum.
Bu yanlış; anlı şanlı bir köşe yazarının yanlışıysa, ekmek parasını dilimizi konuşarak ve yazarak kazanan biri yazarın yanlışıysa bu özellikle önemlidir. Böyle yanlışları yapma hakkı olmayanların başında onlar gelirler çünkü.
Yanlış mı düşünüyorum?

Hasan Arslan
Türkçe Öğretmeni

Inal

    Bu yazı yorumlara kapatılmıştır.