ATATÜRK SOSYAL DEMOKRAT MIYDI-2?
Dr. Hasan İleri’nin “Türkiye’deki Sosyal Demokrasi” kitabında söylendiğine göre ilk sosyal demokrat parti, 23 Aralık 1918’de Hasan Rıza tarafından kuruluyor. Yazar, Hasan Rıza’nın Sosyal Demokrat Fırka’yı kurmasını, Türkiye’de soysal demokrasinin doğuşu olarak kabul etmekte.
SDF (Sosyal Demokrat Fırka) kurulduğunda Mondros Antlaşması imzalanmıştı. Türkiye’nin emperyalist devletlerce parçalanması ve işgali söz konusuydu. Atatürk ve arkadaşları ulusal kurtuluş için örgütlenirken acaba sosyal demokratlar ne yapmaktaydılar?
SDF, amacını şöyle açıklamakta tüzüğünde: “Devlet ve milletçe kabul olunan Wilson Prensipleri dairesinde muhtaç bulunduğumuz teceddüdat-ı asriye’ye sarf-ı mesai eylemek. (sf. 30)” diye sürüyor anlatım. Buradan anlaşılacağı üzere SDF, Amerikan mandasından yanadır. Bağımsızlık diye bir amacı yoktur. İlerde de görüleceği gibi Anadolu hareketine uzaktır.
“Hasan Rıza, 26 Mayıs 1919’da toplanan Şura-yı Saltanat’ta partisi adına bir konuşma yapmış, mevcut sıkıntılardan sosyal demokrat saydığı Wilson’un prensiplerinin doğru olarak uygulanmasıyla kurtulabileceğini belirtmiştir. (sf. 33)” Oysa Mustafa Kemal, çoktan Samsun’a çıkmış ve bağımsızlık ateşini yakmıştır. İstanbul’daki sosyal demokratlar, kurtuluşu hala Saltanat’ın toplantılarında aramaktalar. Kurtuluş için umutları da Wilson’dur. Anadolu’yu parça parça eden Wilson prensipleri, Hasan Rıza ve arkadaşlarının kurtuluş umudu olmakta, ilginç değil mi?
“18 Temmuz 1919 tarihli İkdam gazetesinde Hürriyet ve İtilaf, Milli Ahrar, Milli Kongre, Sosyal Demokrat, Ahali İktisat fırkalarıyla Trabzon Ademi Merkeziyet Cemiyeti temsilcilerinin Sulh ve Selamet Fırkası’nda toplanarak fırkalarının müşterek çalışması hakkında müzakerede bulunduklarını öğreniyoruz. (sf. 33)” Burada SDF’nin birlikte hareket ettiği örgütler ilgi çekicidir. Bunların neredeyse tamamı Anadolu direnişine karşı oldukları görülmekte. Saltanatçı ve işgalcilerin işbirlikçisi örgütlerle kurtuluş aramak nafile bir çabadır. İşbirlikçilik, halka karşı işlenmiş bir suçtur.
“SDF, mütareke döneminde Refi Cevat Ulunay’ın sahibi ve başyazarı olduğu Alemdar gazetesini zaman zaman yayın organı olarak kullanmıştır. (sf. 34)” Alemdar’ın, Mustafa Kemal ve arkadaşlarına etmediği hakaret kalmamıştır. Ankara’ya savaş açmış yüz karası bir basın organıdır. Acaba Alemdar’la SDF’yi birleştiren neydi?
“Dr. Şefik Hüsnü, Hasan Rıza için ‘Adap ve merasim içinde boğulmuş, kitlelerden uzak zavallı bir ihtiyardı.’ demekteydi. (sf. 34)” Anadolu Devrimi’ne katılan Türkiye’nin ilk sosyalistlerinden Şefik Hüsnü’nün bu değerlendirmesi çarpıcıdır.
Atatürk, Anadolu direnişine karşı olan SDF’yi kurtuluştan sonra kapatıyor. Kapatılma nedeni de Kurtuluş Savaşı’na karşı takındığı olumsuz tavırdır. Birkaç kez partiyi yeniden açma girişimleri olmuşsa da başarı sağlanamamıştır. Birinci kuşak sosyal demokratlar, ABD mandacılığıyla tarihe gömülmüşlerdir.
SDF, Kurtuluş Savaşı’na karşıydı da Avrupalı sosyal demokratların durumu neydi? Avrupalı sosyal demokratlar, Türk Kurtuluş Savaşı’nı desteklememişler, aksine karşı çıkmışlardır. Bu konuda emperyalist amaçların destekçisi olmuşlardır. Yalnızca Türk Kurtuluş Savaşı’nı değil, ezilen ulusların başlattıkları hiçbir kurtuluş savaşımını desteklemediler. Ezilen ulusların değil, ezenlerin yanında oldular.
Atatürk, sosyal demokrasinin emperyalizme hizmet etmek için ortaya çıkmış bir siyasal hareket olduğunun farkındadır. Bu nedenle ezilen ulusların sosyal demokrasi ile kurtuluşa, gönence, bağımsızlığa, özgürlüğe, kalkınmaya ulaşacağını düşünmemiştir. Sosyal demokrasiden bu nedenle hep uzak durmuştur.
Sosyal demokratlar, 1946’da yeniden siyaset sahnesine çıktılar. Sayın İleri, 1946 dönemi sosyal demokratlarını ikinci kuşak olarak nitelemekte. “Türk Sosyal Demokrasi Partisi, 1946’da H.Rıza’nın mütareke kadrosundan Cemil Arif Alpay tarafından kurulmuştur. (sf. 67)” Görüldüğü gibi ikinci kuşak da olsa kurucu lider Kurtuluş Savaşı’na karşı olan kişidir. Anadolu Devrimi’ne katılmamıştır. Bu parti, 1950 seçimlerinde hiçbir başarı gösteremiyor. 1951’de genel başkanının ölümüyle parti dağılmıştır.
28 Şubat 1946’da ikinci bir sosyal demokrat parti kuruluyor Sosyal Adalet Partisi adıyla. Bu parti, seçimlere katılmamış, hiçbir varlık gösteremeden dağılmıştır.
Görüldüğü gibi Atatürk nesli, sosyal demokratlara yüz vermemiştir. Kuruluş felsefesine bağlı olan ve altıoktan ayrılmayan CHP, Türkiye’nin çağdaş seçmeninin umudu olmayı korumuştur. Çünkü işgali, karanlığı yaşamış bir kuşağın emperyalist işbirlikçilerle yan yana yürümesi olanaksızdı.
Adil Hacıömeroğlu
Not: Dr. Hasan İleri’nin “Türkiye’de Sosyal Demokrasi (1908-1998)” kitabının edinebileceği iletişim bilgileri:
Tel: 0532 427 10 22
Fax: 0266 374 36 30
